mutluluklar

'farik ve mümeyyiz' olma şartı ceza hukukunun incelikli yanlarından biriydi benim için. iyiyi ve kötüyü ayırt edemeyen, işlediği fiilin anlam ve sonuçlarını bilemeyen birinin normal hukuk kurallarına göre değerlendirmek haksızlık olurdu çünkü.

bu durumun sadece 'akıl baliğ' olmakla ilgili değil de yaptığı eylemin sonuçlarını bilemeyen, akli melekeleri yerinden olmayan her yaştan insanı içine alıyor olması da mantıklı ve adaletliydi.

evet, "-di'li geçmiş zaman"da konuşuyorum. çünkü bu durum, cennetin dibi'ni okuyana kadar böyleydi. gündüz vassaf bir çok konuda zihnimdeki putları yıktığı gibi bu bahiste de başka yerleri işaret etmişti.

aşağı yukarı şöyle diyordu, modern zamanların delilik hakkımızı bile elimizden aldığını söylediği denemesinde: delileri cezadan muaf tutmakla, biz o kadar iyi bir sistem kurduk ki, bunu ancak deliler bozabilir demeye getiriyorlar.

mutlu olmak da öyle bence. toplumda ve sosyal medyanın resimli olanında öyle bir tutum var ki mutlu olmayana yaşam hakkı tanımıyor. orada geçirdiğimiz süre boyunca "mutlu olamıyorsanız sizin hatanız", "mutsuzsan suç sende" diyen bir ses bilinç altımıza seslenip duruyor.

bu yüzden herkes ne kadar da mutlu olduğunu sergileme yarışında. "o kadar mutluyum ki ölicem sandım mutluluktan" paylaşımları dolu ortalık.

mutsuzsan becerisiksiz, mutsuzsan başarısızsın çünkü.

/uzun süre sosyal medyada yemek paylaşmayı, eğitimli eğitimsiz, genç yaşlı, doğulu batılı insanın bu saçmalığa ortak oluşunu anlayamadım.

bence bu da mutlu olduğunu, mutlu olmayı başardığını gösterme çabası. ne de olsa yemeğin mutlulukla bir ilgisi var./

mutluluk dayatması yüzünden insanlar mutsuzluklarını inkar etme, olmadı çabucak geçiştirme derdindeler artık.

oysa bizim mutsuz olmaya, kederlenmeye, üzülmeye de hakkımız var. ona ayıracak zamanımız da olmalı.

/evet, mutluluk budalası olmayalım. ama bu, hüznün, bunalımın tarafını tutuyorum, "içimde kanlı savaşlar var. üzerine kan sıçrasın istemem. uzak dur benden," diyen roman kahramanlarını seviyorum demek değil./

mutlu olsun herkes. hem de çok mutlu.

mutlu olmak için de elinden geleni yapsın ama mutsuz olmaya, kederlenmeye, hüzünlenmeye hakları olduğunu da unutmasın.

yeni yılda da.

iyilik melekleri

tek tek saymak uzun sürer ama son dönemde dizi piyasasına çok iyi işlerin düştüğünü biliyorum. yine de son dönem dizilerinin şahı hangisidir, diye sorarsanız, hiç düşünmeden the bear derim.

beklentisiz, birden bire ortaya çıkıveren ve fırtınalar estiren the bear...

keşke ankara'yı da böyle, karakterlerden biriymişcesine kullanan bir dizi çekilse dedirten chicago, her türden senaryo matematiğinden uzak ritmi, tadından yenmez konusu, her sahnesinde shameless (2011- 2021) devam ediyor hissi veren jeremy allen white, bir çok sinema filminden bile daha dolu, tek başına film olabilecek bazı bölümleri, bireysel gelişimi ve dönüşümü anlatırken bir yandan geniş aile anlatısına yaslanması, abi fenomeni, dostluk ve hikâye restorandan dışarı taşar taşmaz karşımıza çıkan 'aşk'ıyla.

/baştan sona anlatmaya kalksam uzun sürer. ama böyle böyle kıyısından köşesinden tırtıklayacağız artık./

tekrar ve tekrar izlediğim o kadar çok sahnesi var ki. ama biz en çok izlediğim ikinci sahneyi anacağız: claire dunlap'ın ortaya çıkışı.

/süpermarkette, market buzdolaplarının önünde, buzdolabının soğuk ışığında küçük, sessiz bir tebessümdür kendisini. giderek kocaman bir tebessüme dönüşür. rengine bir türlü karar veremediğimiz, yorgunluk alameti çizgilerle altı çizilmiş kocaman gözlerle bakıyordur.

gözlerin sadece renkten ibaret olmadığını anlarsınız. görmeye muktedir gözleri vardır kızın. uzanıp şakaklarına düşen bir kaç teli saçı kulağının arkasına itmek istersiniz. eliniz orada kalsın. ki yanağını avucunuza yaslasın./

nefis bir sahnedir. mekan, ışık, diyalog, iki karakter arasındaki elektrik ve dahi oyunculuk muhteşemdir.

konuşma ilerledikçe mahalleden, hatta liseden arkadaş olduklarını öğreniriz; carmy aşçı olmak için uzaklara gidince araya mesafe girmiştir. claire ise tıp okumuş, acil doktoru olmak üzeredir.

carmy'nin sorusu üzerine konu hikâyenin başladığı yere gelir: meğer çocukken claire'in arkadaşlarından biri çitten düşüp kolunu kırmış. diğer çocuklar panikle olay yerinden uzaklaşırken ya da olan bitene bakamazken claire kalıp gelişmeleri takip etmiş.

"yardım etmek mi istedin?" diye soran carmy'ye verdiği, "hayır, sadece anlamak istedim," cevabı ise, işte bu, dedirtecek kadar iyiydi.

bu kız anlamaya talipti. iyiliğe, yardıma, kahramanlığa değil muhatabına, aşka, cezbeye talip.

*

evet, oraya geldik.

ben iyileştirme arzusunu hastalıklı buluyorum. ve bir ilişkinin temeline daha ilk anda konulan bir dinamit olarak görüyorum.

bu arzuyu, obsesif kompulsif bozuklukla aynı kefeye koymuyorum elbette. o başka bir kulvar.

/n'oldu? mükemmeliyetçi demedim diye bozuldunuz mu?/

ilişki ne sebeple ve hangi koşullarda başlamış olursa olsun iyileştirme arzusunun iki son-ucu var bence.

birinci son-uç: iyileşmesi hedeflenen hiçbir zaman sevilmemiş, sürecin kendisine talip olunmuştur. kahramanlık peşinde koşan süper kahraman yani. ya da ilk düğmesi yanlış iliklenen bir gömlek hikâyesi.

ikinci son-uç: gerçekten aşk ile olmuşsa olanlar. kişi karşısındakinin iyileşmesi gereken hâline tutulmuş demektir. iyileşme gerçekleşince "o eski hâlinden eser yok"tur şimdi. ya da bir başka "sen çok değiştin" hikâyesi.

*

şüphesiz, bütün ilişkiler insanı dönüştürür. büyütür, iyiye ya da kötüye götürür.

o ayrı.

bozuk saat

bazı bozuk saatlerin günde iki defa bile doğruyu gösterme şansları yoktur. zira ya elektronik saattir ya akrep ve yelkovanı düşmüş, kaybolmuştur.

başlangıçlar

tolstoy'un, "bütün muhteşem hikâyeler iki şekilde başlar: ya bir insan bir yolculuğa çıkar, ya da şehre bir yabancı gelir," dediği herkesçe bilinir.

ya tolstoy, rus değil de türk olsaydı?

kesin, "bütün muhteşem hikâyeler aynı şekilde başlar: para da var," derdi.

mesela, "o yaz selçuk ve yakariyle ankara'daydık. para da var."

dakika ve skor

"Tekinsizdir kasaba. Sözgelimi ilkokulda öğrencisin, kucağında gazoz kasası ve baban sana şöyle diyor; "O kahveciye gazoz verirken dikkat et; kasayı büfenin arkasına götürme, kapının önüne bırak." Kendimden bahsediyorum tabii. İşte bu örnekte kasabanın bütün yaşamını bulabilirsin. Babam o kahvecinin ne menem bir adam olduğunu biliyor ama onunla yaşamasını da beceriyor. Ayrıca kasaba da kahvecinin aslında kim olduğunu biliyor ama kahvesine gitmekten de çekinmiyor. Bu tür bir bilgi şehirde ya da köyde bu kadar kolay sindirilemez. Şehirde bambaşka bir şeye dönüşür, muhtemelen işin içine hukuk girer. Köyde ise zaten böyle bir şeye izin verilmez. Köylü hemen tepki gösterir, adamı linç eder. Kasaba ise bu konuyla iç içe yaşamayı öğrenir, bundan gocunmaz."*

*: ercan kesal, isim şehir film roman, konuşturan: yenal bilgici

bir cümle

kafasında bin bir düşünceyle ağaçların ve çiçeklerin arasında gezinen toprak yoldan çıkıp çiyden henüz kendini kurtaramamış çimenleri adımlamaya başladığında adımlarının iki yanından akıp giden çiçeklerin adını bildiğini fark ederek hüzün bulaşmış bir sevinçle o adı annesinden, daha doğrusu çocukken annesinin ona okuduğu, ne zaman nesnelere denk gelse onu gittiği yerden çağırmak istercesine abartılı bir el hareketiyle o nesnenin sayfadaki resminin üzerine işaret parmağını koyduğu, nereye giderse gitsin yanında olmasını istediği, bahçıvanla kirpinin üç günlük macerasını anlatan, anlatırken de çiçeklerden bahsetmeyi ihmal etmeyen, kapağında da bu çiçeklerin, yani yıllar sonra okuduğu bir romanda bir diğer adının şeytanarabası olduğunu şaşkınlıkla öğrendiği ama çocuklukta öğrendiği gibi söylemeye devam ettiği karahindibaların uçuşan tüylerinden mahir bir kitap ressamının elinden çıkma yeşil şemsiye ile korunmaya çalışan, annesiyle birlikte adını önce sivri koydukları sonrasınde sivrisinekle karışmasından korktukları için sivribiber dedikleri ama bu ismi bir defa bile kullanmadan biber ismini alan neşeli ve gözlüklü kirpinin olduğu kitaptan öğrendiğini hatırladı.

okumalar, ressamlar, çağrışımlar, haberler

alt başlık olarak: modern sanat aleyhindedir.

bu günlerde murakami okuyorum: şehir ve belirsiz duvarları... öncesinde jaguar kitaptan, will heinrich işi kralın laneti'ni okumuştum.

/bu arada, kralın laneti tüberküloz demekmiş. tüberküloz hastalığının bir başka adı da kralın lanetiymiş yani./

okuma listesinde üst sıraları zorlamaktan uzak olsa da, "jaguar yapmış yine yapacağını," dedirten, merakla okunan, çokça karanlık bir romandı.

ama konumuz bu değil.

romanın anlatıcısı ve en önemli iki karakterden biri olan joseph'in resmi neden terk ettiğini anlatarak başlıyor roman. on yedi yaşındadır, dört yıl önce karakalemle çizmeyi bırakıp yağlı boyaya başlamış bir ressam olarak modern sanatlar müzesi'ndeki bir sergiye, eleştirmenlerden birinin "sıradan gözler için fazla ağır" diye tanımladığı hollandalı ressam piet mondrian'a ait bir retrospektife gider. ve mondrian'ın resimler kelimenin tam anlamıyla paralize olmasına neden olur. zaten yapılmışı vardır. ya da zirveyi görmüş, aşmanın mümkünsüzlüğüne ikna olmuştur.

"ressamın başarısı, ahlaki bir mükemmelliğe ulaşmış ya da genel bir estetik kusursuzluğu betimlemiş olması değildi; daha basitti: resim sanatındaki kusursuzluğu yakalamıştı. resmin özüne inmiş ve kusursuz bir betimleme sergilemişti."

/kibirli görünmek istemem. otorite olmadığım gibi kaçırmış, görememiş, anlamamış da olabilirim. ama bu başlangıçtan sonra resmin ya da resimsizliğin veya mondrian'ın anlatıda yer bulmasını ummuştum. bir kırılma anını işaret etmesinden başka bir göremiyorum oysa.

'az mı?' diyecekler çıkabilir. çıkacaktır. ama açılıştaki piet mondrian övgüsü o kadar fazla ki, roman bitip de ileriki sayfalarda ressamın izine rastlamadığımı fark edince, "galiba," diye düşündüm. "galiba yazar, çok sevdiği bir ressama saygı duruşunda bulunmuş."/

*

nihayet asıl konuya geldik. modern resim düşmanları toplanın.

piet mondrian ismini okuyunca hem internet üzerinden kitapta bahsi geçen resimlere hem de ressamın başka işlerine baktım. bir de, ben bunu aleyhte kullanırım diye kesip(!) sakladığım ki bir haberi hatırladım.

birlikte hatırlayalım: üç yıl önceki bu habere göre, mondrian'a ait bir resim tam yetmiş beş yıl boyunca ters asılarak sergilenmiş, kimse de fark etmemiş.

new york city I adlı çalışma bu keşiften sonra da zarar görmesin diye eskisi gibi asılmaya devam edilmiş ama.

new york city I, mondrian'ın new york city adlı bir başka çalışmasının bantlı versiyonu.

hatayı fark eden kuratör susanne meyer-büser'e göre, "kalın yönü üstte olmalı, tıpkı karanlık bir gökyüzü gibi. eser büyük ihtimalle ters asılmış."

benzer ismi taşıyan ve paris'te sergilenen new york city adlı eserde de üst tarafta hatlar kalınlaşıyor.

dahası, sanatçının ölümünden günler sonra çekilmiş bir atölye fotoğrafında, aynı eser diğer yöne bakarken görülüyor.

/modern sanat severlere duyurulur./

günün sorusu: hatıralar

hatırladıklarımızın -ya da anılarımızın- ne kadarı gerçek, ne kadarı bizim uydurduklarımızdır acaba?

tehlikeli şiirler - yetmiş altı

bugün tehlikeli şiirler okuyalım leyla

ahmet güntan'dan beyaz peugeot mesela

güneşin altında radyo dinleyen çocuk

sen bu dünyaya mı aitsin

hayatın nasıl olduğu değil kimlerle olduğu önemli dersin

göğe ara sıra başını kaldır bak öyleyse

kendine ait bir yıldız bulabilir misin

içinde hiç bir şey olmayan bir dünya özlüyorsun

hadi bir kaç şeyi daha atsak boşluğa sevinir misin

sevdikleriyle anlaşamayan anlaştıklarından

durmadan kaçan

bakıp on altı yaşından ağlayan çocuk

peugeot çalışmıyor biraz ittirir misin

eğer çalışsaydı uzun bir yolculuk isterdin

beyaz peugeot’yu kullanan arkadaşına de ki:

çok gaz verme vitesi ikile beni unutma

herkesin herkesle sevgili olduğu bir toplumu özleyen

ve bütün gün güneşin altında radyo dinleyen bu çocuğu unutma

bir gün buradan gideceğim

sen kontağı çevir vitesi ikile beni unutma

uzak yollar beni çağırıyor

hiç bir şey yapmayacağım bundan sonra

"ben buradayım" de güneşin altında radyo dinleyen çocuğa "dünyadan korkma"

güneşin altında radyo dinleyen çocuğu sakın unutma

güneşin altında radyo dinleyen çocuk

fm’de ne çalıyor

dünya senin ama sen dünyaya ilişme

peugeot çalıştı korna çalıyor bin arkaya

her şey önünden bir bir geçsin başını cama daya

başını cama dayayan çocuk hoşça kal

ben burada kalıyorum güneşin altında

anteni çıkar radyonu aç düşlerini unutma

aralık ayında burçlar

buğu çise hacısüleymanoğlu: iki bin, ankara. anne baba içişlerinde memur. aşk çocuğu. kadın dayanışmasına ve yıldızlara inanıyor. adrasan'da barmen, ankara'da dövmeci. küçük prens'in tamamını, kurtlarla koşan kadınlar'ın ise ilk on yedi sayfasını ezbere biliyor. tiyatro okudu.

*

koç: yine alev alevler. hem yanacak hem yakacaklar, yılın son ayında da sönmeyecekler.

boğa: bu aya hızlı başlayacaklar. ama sadece başlayacaklar.

ikizler: hem onu hem bunu isteyecekler yine. ama olmayacak yine.

yengeç: ya aşkta ya kumarda kazanacak, neden ikisinde de kazanamadım diye kahrolacaklar.

aslan: aslanlar yine aslan. çok aslan.

başak: batı cephesinde değişen bir şey yok. hiç yok.

terazi: dünyayı kaldıracak, yine de "bana mısın?" demeyecekler.

akrep: çözmek yerine düğüm üstüne düğüm atacaklar.

yay: yaylana yaylana yürüyecek bir yere varmayacaklar.

oğlak: bir ay daha yaşlanarak yeni yıla girecekler. hepsi bu.

kova: bir işe yaramak istiyorlarsa ters dönmeleri şart.

balık: bütün yıl olduğu gibi bu ay da bir kaşık suda boğulacaklar.

atışma - yirmi üç

süleyman çobanoğlu şiirinde, "seni sevip çekildim dedim dünya bu kadar"* dedikten sonra mikrofona gelen şükrü erbaş denemesinden sesleniyor: "dünyayı senden geçirerek sevdim. geri çekilmem yakışmazdı seni sevmeme."

  *:benden sonra bir daha, tamgalar

**:seni korumak için, insanın acısını insan alır: bütün yazıları-I

bir bitiş hikâyesi

beni tanıyanlar iyi bilir: hiç acımam, buz gibi soğurum.

ama bu, soğumaktan ziyade bitiş. onun hikâyesi.

onu tanıdığımda aşkların bitimli, en yiğidinin ise üç yıl sürdüğünü çoktan öğrenmiştim. ama bitmesin istedim. bitmesin, ben ölene kadar sürsün.

londra yakınlarında, pakistanlı ve bangladeşlilerin yoğun olduğu küçük bir kasabada yaşayan, altmış yaşlarındaki pakistanlı sahaftan duyduğum o cümleyi dilime persenk edişim belki de değil tam da bu yüzdendi.

"önümde seni unutacak kadar zaman olduğunu sanmıyorum."

öyle değildi aslında. benimki bir karardı. dediğim gibi bütün aşkların bitimli olduğunu öğrenmiştim. ama bitmeyecek, benimle mezara gidecek bir aşk üzerimde hiç fena durmazdı hani. beni daha seksi gösterirdi kesin.

şaka bir yana. birbirini çok seven iki insandan iyi bir evlilik, karşılıklı aşktan güzel bir ilişki çıkmayabiliyor. bazıları iyi bir sevgili oluyor da ondan iyi bir eş çıkmıyor. kaldı ki, o ilişki devam etse ne benden onun istediği koca, ne ondan benim istediğim eş çıkardı.

dediğim gibi 'kararlı'ydım. onun oralarda bir yerde yaşadığını, pencerenin önünde, perde ile cam arasında durduğunu, eğilip bir gülü kokladığını, gözlerini kısarak ekrana baktığını, mutfak masasında oturup bir bardak çay içtiğini bilmek bana yeter de artardı.

ama bir gün bir şey oldu. bir 'kırılma'. çünkü sadece zamanın akışı değil kalbim de kırıldı.

o şeyi gerçekle değil de ancak örnekle anlatmak daha doğru sanki. en azından daha kolay.

beni tanıyanlar şunu da bilir: whatsappte son görülmesi kapalı bir kızla olmaz.

saçmalıyor, yanılıyor olabilirim, sağlıksız bir bakış olabilir ama o "kapalı son görülme" bana bir sürü olumsuz 'şey' söyler. elimde değil. laf aramızda; yanılmadığımı biliyorum. "kapalı son görülme"lerin en az bir tane hiç de masum olmayan sebebi vardır.

aramızda bunun muhabbeti açıldığında kendince bir kaç sebep söyledi. (hâlâ) ikna olmadımsa da üzerinde durmadım. çünkü bir 'karar' almıştım. kaldı ki, önemli olan oydu.

aradan biraz zaman geçti.

ve ben whatsappteki bu özelliğin rehberden seçilecek bazı numaralar için iptal edilebildiğini öğrendim.

ve adım gibi eminim ki, o bu özellikten haberdardı(r).

ve bana jest olsun, ben mutlu olayım diye ya da bana olan saygısından bunu yapmayı tercih etmemişti.

ve kendisi bilmez ama o zaman bitti.

kerim inal* ya da yekta 'pessoa' kopan

kriminal bir vaka.

oyunlarla yaşayan, oyunlardan hoşlanan herkes gibi yekta kopan da müstearla yazanlardanmış meğer.

altzine yıllarında, polisiye parodileri yapan bir yazar yaratıp, yazılmamış romanların, polisiye klişelerine göz kırpan olay örgülerinin takipçisi olmasını istediği bu yazara da, "criminal" üstünden oyun yaparak "kerim inal" koymuş.

kerim inal altzine'de doksan sekiz - doksan dokuzda, kısa bir süre görünüp kaybolsa da, -pardon yazsa da- yekta kopan'ın defterlerinde soluk alıp vermeye devam etmiş ama.

nihayet, öykü toplamı karbon kopya kitabını hazırlarken kerim inal yeniden ses verir. yekta kopan, patricia highsmith ve polisiye hayranlığının sularında dolaşan, başlığıyla the talented mr. ripley'e selam gönderen bir öyküde, hem o defterinde kalmış, yazılmamış romanların konularını kullanır, hem de bu takma adın oluşumunu öykü karakterinin omuzlarına yükler.

sonuç mu? kitabın üçüncü öyküsü:becerikli bay kerim inal.

*: karbon kopya, can yayınları

oda kokusu

bu sabah bir sardunya yaprağı ezdim başparmağımla işaret parmağım arasında.

odada hava bir ağustos sabahında yaprağına su değen sardunya nasıl kokusunu salarsa tam da öyle.

rûberû

bir çocuk yaramazlığı ile parlayan kuru yaprak rengi gözleri şaşırmış bir insanın merak dolu gözleriyle muhatabına bakarken dudaklarında da muhatabı susar susmaz vereceği cevabı şimdiden bulmuşlara özgü muzip bir gülümseme vardı.

gösterilmeyen yaşlar

buradan başlamak iyi olabilir.

farkında mısınız? ortalık -hatta insanlık- yaşını göstermediğini iddia eden/ söyleyen/ düşünen insanlarla dolu.

bir süreliğine iddia edileni/ söyleneni/ düşünüleni doğru kabul edelim ve bu kabul üzerine yürüyelim yolun geriye kalanını.

eğer kimse yaşını göstermiyorsa nasıl oluyor da, neyi ölçü alarak bu düşünceye ulaşıyoruz? çünkü, bu insanlar kırk yerine otuz, otuz yerine yirmi gösteriyorsa o zaman kırk yaşındayken ölçü almamız gereken görünüş otuz, otuzken de yirmi yaşın görünüşü demektir. o hâlde herkes kendi yaşını gösteriyor olmaz mı?

belki de herkes yaşını gösteriyor, sadece genetik şifrelerinin ya da hayatın hışmına uğrayan, kendine dikkat etmeyen bir kaç garip yaşça büyük gösteriyordur.

yok efendim, yaşını göstermeyenlerin ölçüsü yüz yıl önce savaştan çıkmış fakir ve gariban anadolu yiğitleri, iki yüz yıl öncesinin sanayileşmeyi devrim sanan işçi sınıfı, vaktinden önce büyümek zorunda kalmış ebeveynlerimizin kuşağı ise yaşını göstermeyenlerle aramızdaki mesafe en az bir kaç ton vardır.

istesem de anlatamam.

nazire

o muhteşem türküye, daha doğrusu türkünün "ayağında potini var/ zengin mi sandın" dediği yere nazire. anonim.

"elinde ayfonu var/ zengin mi sandın?" 

tarz

bu ara, adını bakmadan yazamadığım macar yazar lászló krasznahorkai'ın direnişin melankolisi'ni okuyorum. nobelden bağımsız listemdeydi. ama lászló krasznahorkai bu yılki nobeli alınca sırasını öne aldım.

bir nehri hatırlatan uzun, upuzun cümlelerle anlatıyor derdini. menderesler geliyor aklıma. usul usul, kıvrıla kıvrıla ovayı aşıp denizine yol alan bir menderes. zaman zaman bu yavaşlık beni metinden koparıyor ama hissi yerinde duruyor. anlatı geri planda akmaya devam ediyor.

bazan aklıma bir şey geliyor, gugıllı gençlere soruyorum. onlardan birinde, anlatı tekniği hakkında konuşuyordu:

"bir stil bulmak benim için hiç zor olmadı çünkü onu hiç aramadım. münzevi bir hayat yaşadım. her zaman arkadaşlarım oldu ama sadece birer birer. ve her arkadaşımla, birbirimizle sadece monologlar halinde konuştuğumuz bir ilişkimiz vardı. bir gün, bir gece ben konuşurdum. ertesi gün veya gece o konuşurdu ama diyalog her seferinde farklıydı çünkü birbirimize çok önemli bir şey söylemek istiyorduk ve eğer çok önemli bir şey söylemek istiyorsanız ve arkadaşınıza bunun çok önemli olduğuna ikna etmek istiyorsanız, noktalama işaretlerine veya noktalara değil, nefeslere ve ritme, ritim, tempo ve melodiye ihtiyacınız vardır. nu bilinçli bir seçim değildir. bu tür bir ritim, melodi ve cümle yapısı daha çok karşımızdaki kişiyi ikna etme isteğinden kaynaklanır."

ferahlık

arabayı bekir amca kullanıyor, babam yan koltukta. ben de arkada, tek başına oturuyorum.

gergin ve endişeliyim. laf aramızda korkuyorum da. suçlu değilsem de masum sayılamayacağımı içten içe biliyorum çünkü.

ne konuşuyorlar bilmiyorum. duyuyorum ama sesler kelimeleşmiyor. eskilerden, şimdiden, belki gelecekten. bekir amcanın her defasında kısa süren yurtdışı denemelerinden başka aralarına mesafe girmemiş ne de olsa.

babam bir ara geriye döndü. "ben senin bu konuda suçun olmadığını biliyorum," dedi. "velevki olsun, ben yanındayım. her zaman yanındayım."

sonrası ferahlık.

çok ferahlık.

konum - on yedi

uzun süredir ertelenen bir eylemin atalet bulaşmış boğuculuğu ile harekete geçmenin sarhoş edici neşesi arasında bir yerlerde.

sevgi

türk şiiri sıradağlarının zirvelerinden biri olan meçhul öğrenci anıtı "devletin ve tabiatın ortak ve yanlış sorusu"ndan söz açar: maveraünnehir nereye dökülür?

soru yanlıştır, çünkü maveraünnehir iki nehir arası(ndaki toprak) anlamına gelir. toprak akmaz ki dökülsün. durur durduğu yerde. tabiat ise doğa değil derstir karnelerde satır işgal eden.

soru yanlıştır, hatalıdır ama cevabı doğrudur: solgun bir halk çocukları ayaklanmasının kalbine!

bazan olur, doğru sorudan yanlış, yanlış sorudan doğru cevaplara ulaşılabilir. ilkini herkes yapabilir de, ikincisi için galiba şair olmak gerekir.

öyle bir soru daha vardır. zalim bir soru: en çok anneni mi seviyorsun, babanı mı?

bu defa soru hatalı değildir. hata sormaktadır.

hatanın çocukları tercih yapmak zorunda bırakmak olduğunu düşünenler ise yanılırlar. buradaki asıl kötülük çocuğa sevginin ölçülebilir bir şey olduğunu öğretmesindedir.

o vakte kadar bu konuda hiç düşünmeden, içgüdüsel olarak seven ya da sevmeyen çocuk artık sevgisini tartmasını, bazı şeyleri az bazılarını ise çok sevebileceğini/ sevmesi gerektiğini öğrenir.

en kötüsü de, adım adım sevgisini araçsallaştırmayı ve silah olarak kullanmayı.

çok modern

sosyal medyada rastladım bu anlatıya. arkadaş hikâyesi olarak anlatılıyor ama fıkra olması da bir ihtimal.

ama fark etmez.

*

'modern sanat'a ev sahipliği yapan bir müzede çalışan bu arkadaşa temizlik görevlisi her gün elinde bir 'şey'le gelip soruyormuş:

"bu sanat mı, yoksa atayım mı?"

soyadı

birden bire anımsadım.

*

o ikisi sevgilimin oda arkadaşıydı. öyle tanıştık. sonra da ahbap olduk. öyle ki, mezuniyet yıllıklarında onlar için şarkı söyleyen koroda benim de sesim vardır. sevgilim bir gün, "sen değişmedin ama ben değiştim" diyerek gitti de o iki kız çocuğu hâlâ yerli yerinde.

ege'den, aynı şehirden gelmişlerdi. oradan tanışmıyorlardı ama kaderin bir planı varmış. önce aynı odada kalmaya, sonra her şey olmaya karar vermişler. biz olaya dahil olduğumuzda üçüncü sınıftaydılar.

deha sayılacak kadar zekiydi ikisi de. ama nasıl da serseriydiler. anlayacağınız, zeki ama çalışmıyor tayfasından değillerdi. zekiydiler, çalışkandır, serseriydiler. üstelik bir sürü güzel şeye merakları, o güzelliklere ayıracak zamanları vardı.

sınav haftası değilse hep yaptıkları gibi o hafta sonu da sevgilime katılmış, kahvaltıya gelmislerdi. a.'nın etrafta dolanan meraklı bakışlarını ancak hikâyenin sonunda anlamlandırmıştım. meğer bir ipucu bulmaya çalışıyormuş. en sonunda dayanamayıp kimliğimi istedi benden.

"n'alaka?" dedim elbette. "bir şey yok," dedi elbette. ama inanmadım elbette. allah muhafaza sevgilimle bir olup nikah tarihi almayı planlıyorlarsa halim nice olurdu.

neyse ki, çok uzamadı, kahvaltı masasından kalkmadan her şey ortaya çıktı. meğer b., "sen vnf.'nın soyadını biliyor musun?" diye sormuş a.'ya. "hayır," demiş a. da. bunun üzerine b. devam etmiş.

"mecbur kalmadıkça söylemiyor. çok kötü bir soyadı var çünkü."

bir müddet yalandan naz yaptıktan sonra soyadımı(!) söylemiş: kazma.

a. b.'nin ciğerini bilse de içine bir şüphe düşmüş. bu sabah da bunun doğruluğunu anlamaya çalışıyormuş. belki fatura, belge görür, bir yerlere yazılı ismime denk gelir de gerçeği öğrenirim diye.

güldük elbette. meselenin nikah tarihi olmadığını anlayınca da attım kimliğimi masaya.

b. yalancısı ise hâlâ gülüyordu. hem de gözlerinden yaşlar gelecek kadar.

*

evet, birden bire anımsadım.

ama öncesinde, kadın aklının çok farklı çalıştığını konuşmuştuk.

kadınlar her şeye dikkat eder. söz gelimi muhatabının soyadı adına uyuyor mu? bu bile tercihlerini etkileyebilir.

bugün ne pişirdim?

kuru fasulye.

/nefis oldu. yanına pilav. elbette arpa şehriyeli. bir süredir beni osmanlı sarayına aşçı yapacak kadar iyi pilav yapıyorum üstelik.

ama konumuz bu değil.

iyi pilav yapamadığım, tek derdimin bu olduğu günlere de dönmek istemem.

konumuz bu hiç değil./

sadece, birden bire karar verilmiş -ya koşacak ya kafes dövüşü ayarlayabilecek birileriyle iletişime geçecektim- koşunun yorgunluğuyla mutfakta takılırken, "düşün," dedim kendi kendime.

"flörtleştiğin kız arıyor ve mutfakta olduğunu, yemek pişirdiğini söylüyorsun. ne pişirdiğini soruyor haliyle. cevap: kuru fasulye."

"ulan," diyorum. yine içimden... "sen git iran mutfağını talan et, uzak doğulu mutfaklarda mahsur kal, meksika yemekleri güney amerikalı sayılır mı tartışması başlat, son kuru fasulyeni yüz yıl önce pişirmiş ol ama bu soru tam da akşam yemeğinde kuru fasulye hayal ettiğin öğleden sonraya denk gelsin. ki, evde kuru fasulye sevmem. kuru fasulye dediğin kocaman kazanlarda pişer, demlendikçe güzelleşir."

"üstelik tam da 'performative' erkekliğin 'trendy' olduğu şu günlerde."

"bu da ancak benim gibi 'düz' kahve içen, ne bulursa yiyen birinin başına gelirdi zaten."

el yazısı

el yazısı mühim. en azından benim için. "el yazısı çirkin bir kızla olmaz" mesela.

gerçi, öyle bir "ahir zamana kaldık" ki bırakın "güzel"i, yazabilenle olur aşamasına geldi insanlık. yakında, "el yazısıyla yazabilen elemanlar aranıyor" diyen şirket ilanları görürsek şaşırmayacağım.

hâl böyleyken bu bilgi ne işe yarar bilmiyorum ama "çocukların el yazısı en azından bir, bazan da iki ebeveyninin el yazısıyla neredeyse bire bir aynı olurmuş."

ama bu durum genetik değilmiş. örtük, yani bilinçaltı taklidiymiş.

gönül kuşu*

karanfil elden ele.

ama sizden önce e. ile paylaştım. ilk tepkisi, "a ha! zehirli oku yemişsin sen de" oldu. çok iyi bir dinleyici olmasına rağmen bir süredir yapay zeka ile üretilen şarkılar dinleyip bana da sevdirmeye çalışıyordu çünkü.

ama ben hem yapay zeka ürünlerine karşı olduğum hem de köşe ve doğallık sevdiğim için hâlâ mesafemi koruyorum. o kadar kusursuzlar ki, "zeka" kayboluyor sadece "yapay" geliyor insana.

yine de bu başka. blues neyse eksiksiz, fazlasız tam da o. önceki 'türkçe blues' denemelerinden çok farklı bir yerde. türkçe operalar gibi yapıştırma durmuyor mesela. kaldı ki, 'türkçe blues'a ihtiyaç olmadığını, neşet ertaş ve şürekâsının zaten blues yaptığını savundum yıllarca.

sözlerini sabahattin ali'den çalan şarkı aslında bir koşma. onun koşma tarzında yazdığı bir şiir yani. kaldı ki, gönül kuşu diye bir şiiri yok sabahattin ali'nin.

"blues neyse tam da o," diyorum ama bunun bir kusur, kusur değilse de eksiklik olduğunun farkındayım. tıpkı gerçek mona lisa yerine reprodüksiyonunu, izlenimcilerin anlamı seyirciye emanet eden resimleri yerine ultragerçeklikle yapılmış bir resmi tercih etmek gibi.

ama güzel. yine de güzel.

*: gönül kuşu

sümük

daldan dala atlayan sohbet yolumu eski bir hikâyeye çıkarttı.

o hikâyede, sabah nezlesinin sebep olduklarını fark eden bir kadın kağıt mendil teklif etmişti. "teşekkür ederim," dedim. "gerek yok."

"gerekirse tişörtümün eteğini kullanıyorum ben. elbette tersini. ya da kolumu. üstelik, sümüğümün kolumda bıraktığı izi, kuruduktan sonra o izin kolumda parıldamasını çok seviyorum."

hikâyenin peşi sıra gelen günler yalan değilse, o kadının benden etkilendiğini, beni sevdiğini, görmeye muktedir gözlerinin beni gördüğünü biliyorum.

tıpkı, onu etkileyen şeylerden birinin bu hikâye olduğunu bildiğim gibi.

*

bir de, "kadın seviyorum ben. hem de çok seviyorum," dediğim bir hikâye var.

ama konumuz bu değil.

dalgıçlık

/konuyla bir ilgisi yok ama konuya bu şakayla başlamazsam ölürüm:

evlilik: yüz at üzerinde yapılan denemelerde doksan beş boğulma, beş kayıp vakası hâlâ dalgıçlığın tehlikeli bir spor olduğunu ispatlamaya yetmiyorsa o kadar at bok yoluna gitti demektir./

ne kadar vaatkâr olursa olsun herkesin dalmaktan, dalgıçlık sporun keyif almadığını biliyorum. hatta aralarında denizle ilişkisi yerinde ve tadında olanlar bile var.

sebebin korku olduğunu sananlar ise yanılıyor. suyun altının bilinmezliği, ayakların yerle teması kaybolduğu için kontrolü kaybettiğini düşünmek, masallardan arda kalan deniz yaratıkları falan değil sorun.

en büyük sorun nefes alıp vermek. çünkü farklı duyular vasıtasıyla suyun altında oluşun bilincinde olan beyin nefes alıp vermeyi reddedebiliyor. "manyak mısınız? suyun altındayız," diyor nefes alıp verme departmanı çalışanlarına 

aynı beyin, suyun üstünde, hayatın içinde, ayaklarımız yere temas ederken kim bilir neler diyor?

mesela kalbimize...

ricardo reis'ın öldüğü yıl üzerine

evet, 'i' değil 'ı' ile. hem doğrusu bu olduğu hem ısrar edilen yazım şeklinin 'reis'ı türkçe bir kelimeymiş gibi anlama hatasına sebep olduğu için.

hayır, iki bin o yazında başladığım yazıyı nihayet bitirmedim. buradaki "üzerine" bizzat kitabın yazarından, josé saramago'dan.

heykelden taşa konuşmasından.

*

manastır güncesi yayınlanıp okurlar tarafından büyük ilgiyle karşılanmıştır. peşi sıra uzun zamandır kafasında taşıdığı fikre, fernando pessoa'ya yönelir.

/manastır güncesi, bizim baltasar ile blimunda olarak bildiğimiz roman. zira portekizce orijinal adı memorial do convento olan roman ingilizceye baltasar and blimunda adıyla çevirilmiş. ışık ergüden de türkçe çeviriyi bu çeviriden yaptığı için biz bu adla okumuş, bilmişiz.

bu vesileyle bir defa daha, "yayınevlerine kitabın künyesinde çevirinin nereden, hangi dilden yapıldığını belirtme zorunluluğu getirilmeli" diyorum.

aksi takdirde has okurlar, "orijinalinden yapılmıştır" notunu artistlik, notsuzluğu ise 'hile hurda' görmeye devam edecek./

*

bundan sonrası için mikrofonu saramago'ya bırakıyorum:

ricardo reis mahlasıyla yazdıklarını henüz toy bir gençken keşfetmiştim, ama o zamanlar ne bunun bir mahlas olduğundan ne de pessoa'nın varlığından haberdardım.

ricardo reis'ın muhteşem eserlerini okurken beni en çok etkileyen dizelerden biri, "bilge kişi, dünya denen gösteriyle yetinmeyi bilendir," dizesiydi. aslında bir yandan bu yüce şairin çekiciliğine kapılıyor, öte yandansa boşvermişliği ve bezgin yaşam felsefesi karşısında dehşete düşüyordum.

böylece bir yandan hayranlık, diğer yandansa içten içe öfke duyarak yaşamımı sürdürdüm, ta ki bir akşam, berlin'de, gereğinden uzun süren bir yürüyüşün ardından dinlenirken, zihnimi bir yerden alıp başka yerlere götüren miskinliğimin ortasında, ansızın her şeyi bütün açıklığıyla gördüğüm o âna dek "ricardo reis'ın öldüğü yıl" fikriydi aklıma gelen.

pessoa'nın, ricardo reis'ın ölüm tarihini herhangi bir yere yazmış olmadığını düşününce, mahlasın yaratıcısından daha uzun yaşayamayacağını düşününce, hepimizin, annelerimizin içinde geçirdiğimiz için saymadığımız, yaşamımızın dokuz aylık bir bölümü bulunduğunu düşününce, belki de öldükten sonra yaşamımıza dokuz ay daha ekleneceğini düşününce, bütün bu düşüncelerin sonucunda aklıma gelen fikir, "ricardo reis'ın öldüğü yıl" oldu.

/ara ya da okurun notu: monarşi yanlısı olan ricardo reis, cumhuriyet ilan edilince gönüllü olarak brezilya'ya sürgüne gitmiş, kendisinden bir daha haber alınamamıştır. eğer ölümü saramago'nun elinden olmasaydı hâlâ hayattaydı./

bu fikir eski öfkem ve daimi hayranlığımla kaynaşınca ricardo reis'ı öldüğü yılda dünyanın içinde bulunduğu gösteriyle yüzleştirmeye heveslendim. kurduğum mantığa göre bu yıl bin dokuz yüz otuz altıya denk gelmeliydi, yani ispanya iç savaşı'nın başladığı yıla, faşizm denen canavarın etiyopya'yı işgal ettiği yıla, nazizmin yerini sağlamlaştırdığı yıla, portekiz'de faşist gençlik kolları ve milislerin oluşturulduğu yıla.

iyi olan her şeyin un ufak ediliyormuş gibi göründüğü böyle sancılı bir dönemde, milyonlarca insanı mideye indirecek yılan herkesin gözü önünde yumurtadan çıktığı sırada, muhteşem kasidelerin şairi ricardo reis dünyanın karşısına oturmuş, sanki günbatımını izler gibi, yüzünde bilmiş bir ifadeyle, olan biteni izlemekteydi.

işte bir tarihi roman olmaktan ziyade bir büyülenmenin, bir ürpermenin eseri olan ricardo reis'ın öldüğü yıl böyle doğdu.

soru

bir rivayete göre, eski yunanda ölünün ardından anma konuşması falan yapılmaz, o işi tek bir soruyla hallederlermiş:

"tutkusu var mıydı?"

isyan

ben her zaman şükretmesini bilen biri oldum. hayatından memnun, sahip olduklarıyla mutlu. elbette komşunun tavuğunu kaz gördüğüm olmuştur ama evdeki tavuk bana yetti de arttı.

'isyan' anarşist söylem, edebi estetik ve duruş olarak hayatımda olsa da, erdem bayazıt usta gibi "isyan şiirleri"ni bilsem de iki yer dışında ohepvarolan'a hiç isyan etmedim.

/biri ankara'da bir kahvaltı masası, diğeri mavi gözlü bir şehirde, eski hastanenin bahçesindeki en uzak çam ağacının altı...

kısa sayılmayacak bir ömre iki isyan hiç de çok sayılmaz bence.

üstelik her ikisinde de abim -ki kendisi büyük teyzemin büyük oğludur- yanımdaymış./

galiba geçen gün üçledim...

ağzımın suyu aka aka, iki kocaman siyah ekmek diliminin arasını tıka basa doldurmuş nefis bir sandviç hazırlamıştım. ilk ısırığı kopardım 'içindekiler'in tadını birer birer hissettim ve "allahım," dedim.

"allahım, neden beyaz ekmeğin tadını siyah ekmeğe vermedin? ya da siyah ekmek yerine neden beyaz ekmeği sağlıklı yapmadın."

*

bilmiyorum isyanım ulu katta duyuldu mu?

eğer duyulduysa ve tanrı benim bildiğim gibi iyi değil de bir kısım geri kafalının iddia ettiği gibi kötü ise öldükten sonra kesin cehennemdeyim. cezam da ateşlerde yanmak yerine sabah akşam siyah ekmek.

diğerleri neyse de siyah ekmekle kahvaltı.

asıl ceza bu.

malabadi köprüsü*

dua. ama beddua.

oxymoron örneği oluşuna aldırmadan 'iyi beddua': "en sevdiğin türküyü rakçılar kavırlasın".

/ö.'den duymuştum bu bedduayı. bunu söylemekle kendisinden helallik almış oldum bence. yok, başkasının cümlesini sahiplenmişse de orasını o düşünsün./

bugün, öğleden sonra, sonbahar yağmuru altında koşarken kulağımı dolduran şarkı hatırlattı bana. ankara'yı özledim.

biraz soluklandım.

/yüksek sesle, mümkünse kulaklıkla dinlemeniz tavsiye olunur./

*: pilli bebek, malabadi köprüsü

bir masada iki kişi: itiraf

çayından son bir yudum aldı, masaya bıraktığı fincanı parmak uçlarıyla ortaya doğru itti. bir süre camdan dışarı, belki de apansız bastıran yağmurda ıslanmamak için koşuşan insanlara baktı. bakışlarını oradan alıp az önce masanın ortasına doğru ittiği fincana verirken konuşmaya başladı:

- sana bir şey itiraf etmek istiyorum.

- cesur ol. hiçbir şey bendeki seni değiştirmez çünkü.

- ben aşık oldum galiba.

- suç işledin yani.

- aşık olmak suç mu?

- ne bileyim suçlu gibi itiraf ediyorsunuz da.

*

kindar biri değilim, sekiz yıl önce unutmaya karar verdiğim çocukluktan kalma bir kini saymazsak hiç kin tutmadım, tutmam.

ama yapılan bir hatayı unutmuyorum.

dakika ve skor

"Bir alıntı sanatçısı olmam tam da gençken okumaya kalkıştığım kitapların ilk satırından öteye geçememem sayesinde olmuştu. Onca tökezlemenin nedeni okumaya koyulduğum romanların veya denemelerin ilk cümlelerinde bana göre çok fazla farklı yorum imkânı olmasıydı, bu da coşkulu anlam bolluğu düşünüldüğünde, okumamı imkânsızlaştırıyordu. Neyse ki on sekiz yaşıma doğru kurtulmaya başladığım o tıkanmalar muhtemelen sonradan benimseyeceğim alıntı biriktirme merakımın temelini oluşturdu, ne kadar çoksa o kadar iyiydi, mutlak bir özümseme, dünyanın bütün cümlelerini bir araya toplama ihtiyacı, önüme konulanı kontrol edilemez bir şekilde silip süpürme, okur olarak bolluk anlarında benim olabileceğini gördüğüm her şeye sahip olma arzusu."*

*:enrique vila-matas, bu ne saçma sis

günün sorusu: şoförler

edebiyat ya da sinema, bütün anlatılarda kahramanın karşılaştığı şoförler neden ortası yokmuş gibi hep ya sessiz ya da aşırı konuşkan olurlar?

doğru cevap

whatsappte mesajım vardı. ekran görüntüsü. e. göndermiş. bilgi yarışması gibi yapan bir uygulamanın sorularından biri. sanırım sekizinci soru. (ikinci ve dördüncü soruyu da bilememiş sanki.)

"bir anlık aydınlanma ile bireyin neden ve nasıl bir yere geldiğini bilemediği sendrom hangisidir?"

hematofobi

karnofobi

çözülmeyen füj

çözülmeli füj

bana soruyor sandım. ama soruyu ikinci kez okurken gelen mesajla öyle olmadığını anladım.

şıkları beğenmemiş kendi cevabını vermişti. laf aramızda, tam da kendisine yakışır şekilde "iyi görmüştü"...

"gözümü bi' açtım. karşıdan karlı dağlar geçiyor. bi' daha açtım. başımda bi' çocuk, kalk abi diyor, kars’a geldik. otobüsten indim yürümeye başladım. dedim, allah’ım neredeyim ben, burası neresi?"

incir yaprakları

"enstantane" ya da "şair adayları ve şairlere satılık dize":

yağmurlu bir günde incir yaprakları

*

yeşil.

yağmurun tıpırtısı.

yüzeye çarpan yağmurun yüzeyde sekip sıçraması ve yaprağın ivmelenişi.

yaprak ucunun az da olsa biriken su sebebiyle eğilip kendisine emanet yağmuru toprağa iade edişi.

*

kelimelerle çektiğim fotoğrafların en güzeli. o yüzden dize. o yüzden -henüz yazılmamışsa da- bir şiire ait.

nazire

buradan başlayalım.. 

tarık tufan'a -ve dahi kemal varol'a- nazire: kendisi dikmese bile herkesin bir ağacı olmalı bu hayatta akşam gün batarken ona doğru koşabileceği.

bir yanı şehre dayanan, bir yanı tepelere tırmanan tarlalar arasında.

ana yoldan uzakta, bir başına.

gölgesinde bir park kanepesi. yorgunların gelip bulduğu, yolcuların oturduğu.

savaşa gidip de dönemeyen askerlerin anısına yapılan bir çeşme bir de. çevresi kılıçlarını göğe kaldırmış, eski zaman askerlerini hatırlatan süsenlerden bir ordu.

ama ağaç yalnız, tek ve uzak...

ne "yalnız ardıç" ne "alıç ağacı". sadece meşe. "düz meşe".

dakika ve skor

"Buğday başağının insan ve öküz teriyle yeşerdiği her yerde olduğu gibi dünyanın bu yanında da bahar fırtınaları endişeyle beklenirdi. İhtiyarlar huzursuzca oturdukları yerde eşinir; güneşe, bulutlara bakarak ve toprağın epeydir beliren zamansız sıcaklığını yoklayarak, "Öküz Soğuğu geldi gelecek," derlerdi. Önce yıldızdan yanan pırıl pırıl bir nisan gecesinin tan vaktinde dağların doruklarına neredeyse parmak kalınlığında kırağı düşerdi. Gün ilerlerken karabulutlar çapul kolu gibi yüksek dağların ardından aşarak iner, düzlüklerde günlerdir ısınan toprağa çarpardı. Böylece dünyayı bungunluk kaplardı. Sonra çok geçmeden çıkan poyraz, elinde iğneli topuzunu sallayan fırtınaya dönerdi. Yine de bütün bu olanlar ölümcül sayılmazdı. Asıl büyük felaket indirme ihtimali olan deli yağmurda gizlenirdi. O zaman sıcak ve soğuğun çarpışmasıyla yağmur damlaları büyür; aniden patlayan rüzgâr sağanakları öküz sinirinden kırbaç gibi yeşil saplı, körpe kelleli, nazlı tuğlu buğday tarlalarının üzerinde şaklardı. Eğer dünya böyle çeyrek saat altüst olursa bedenleri fırtınayla ezilen buğdaylar yatar kalırdı. O körpeliğiyle yeri öpen buğday asla doğrulamazdı. Eski boyuna kalkamayan yaş saplar çürümeye başlar ve buğday sadece ömrü ona bağlı olanların hissedeceği bir kokuyla ölmeye yatardı."*

*: ahmet büke, kırmızı buğday

tehlikeli şiirler - yetmiş beş

bugün tehlikeli şiirler okuyalım leyla
âsaf hâlet çelebi'den ibrâhîm mesela

ibrâhîm

içimdeki putları devir

elindeki baltayla

kırılan putların yerine

yenilerini koyan kim

güneş buzdan evimi yıktı

koca buzlar düştü

putların boyunları kırıldı

ibrâhîm

güneşi evime sokan kim

asma bahçelerinde dolaşan güzelleri

buhtunnasır put yaptı

ben ki zamansız bahçeleri kucakladım

güzeller bende kaldı

ibrâhîm

gönlümü put sanıp da kıran kim

geçmişe yolculuk

samuel umtiti... stoper mevkiinde oynayan, kamerun asıllı fransız milli oyuncu. barcelona yıllarından hatırlayanlar olabilir. ama küçük bir ihtimal. ne de olsa bir ronaldo, messi değil. bir alex hiç değil. 

ama geçenlerde çok güzel bir laf etmiş. nostalji tanımındaki eksik parçayı tamamlamış adeta.

"geçmişe dönebilmeyi çok isterdim. geçmişteki bazı şeyleri değiştirmek için değil, mutlu olduğum ama mutlu olduğumu bilmediğim anları tekrar yaşamak için."

armut

sosyal medyayı hakkıyla kullanan biri olsaydım, o sokağın bana ayrılan duvarlarına, "sana, kent soylu değilim, diyorum kızım" yazardım.

çünkü başlıktaki 'armut'un ayıyla bir ilgisi yok. ama çocuklukla bir ilgisi var. çocukluğumla.

akşam üzeri koşarken yolu uzatmaya karar verdiğimde yolumun oraya çıkacağı aklımda yoktu. oysa bahardan bu yana aklımdaydı. sadece olgunlaşmalarını bekliyordum.

/hayır, başında beklemek zorunda değilsiniz. gidiyor, dolaşıyor, sonra zamanı geldiğinde gelip olgunlaşan armutları koparıyorsunuz./

 

bazıları hala yeşil olsa da meyveler iyice olgunlaşmış biraz daha ihmal edilirse çürümeye başlayacağını ilan eden bir sürü sarı armut dalları doldurmuştu. daha doğrusu üst dalları.

zira mahallenin çocukları, çocuk kalanları, cümle hırsızları alt dalları yoklamış, dikensi ve gür ışgınlar yüzünden ağaca yaklaşmak, dolayısıyla tırmanmak mümkün olmadığı için de üst dallardaki armutlar kalakalmıştı.

gerçi yaralı armutlara bakınca bir şeyler fırlatıp uçurmayı denedikleri belliydi. ama beceriksizler...

hemen yanındaki park kanepesinin arkalığına hamle ettim. ama kalan armutlar hâlâ yukarıdaydı. demek ki bunu akıl eden birileri olmuştu.

aşağı inerek kuru bir dal aramaya başladım. evet, kuru. kutlu bir amaç için dahi olsa bir canlıya zarar vermem.

/tabiî ki, beni sevmesine izin vermediğim hâlde "sevcem işte" diye tutturan kalpler istisna. kural gereği onları kırıyorum. çünkü, "beni sevmesine izin vermediğim hiç kimse beni sevemez./

nihayet aranan dalı buldum: yaklaşık bir buçuk metre boyunda, sanki bu iş için oraya bırakılmış gibi ucu çatallanıyordu. çatallanan dalları kırıp, kolları on santimetre uzunluğunda bir buçuk metrelik bir 'y' yaptım.

/cânım y. bal y./

park kanepesinin arkalığına basıp biraz daha uzadıktan sonra en yakın armutun sapını çatalın ortasına getirip çevirdim. sonra aynı işlemi diğerleri için de yaptım.

bir kaç armutu daha işim tam olarak bitmeden yemiştim bile.

günün sorusu: yaşamak ya da ölmek

insan yaşamak için mi var? yoksa ölmek için mi?

telefonda iki kişi

telefonu açtım, "yanlış zaman, yanlış insan" dedim. çünkü, bir defa daha yanlış zamandı. 'en' değil belki, ama 'çok'. kahkahalarla gülmeye başladı.

kötü espriye gülmeyecek kadar zekidir, sinirleri bozulmuş olmalı.uzun zamandır konuşmayı istediğimiz bir konu var ve bir türlü denk gelemiyoruz.

/evet, kız meselesi./

ya ben müsait değilim ya o. arama kayıtları cevaplanmamış ya da cevapsız aramalar, bir kaç saniyelik görüşmelerle, mesajhaneler özürler ve 'arama vaatleri'yle dolu.

çok sevdiğim kahkasına biraz daha zaman tanıdım, "farkında mısın, yeni bir geleneğimiz oldu," dedim.

"bazan bunu bilerek yaptığını, sadece müsait olmadığım zamanları seçtiğini düşünüyorum."

"hayır. hayır. yalnızca tesadüf."

"yakında müsait olsak bile bu gelenek bozulmasın diye, "müsait değilim" demeye başlayacağız."

"olabilir. geleneklere ve ritüellere ne kadar bağlı olduğumu bilirsin."

"bilirim."

"öpüyorum o zaman."

"ben de."

"gidiyorum."

"ben de."

ahter-suhte, hû ve siyah beyaz bir fotoğraf

bu sabah, en sevdiğim öyküyü andım: ahter- suhte, hû ve lâle. ki dünya malını dünyada bırakıp giderken yanıma hesap gününe kadar beni oyalayacak bir öykü alma hakkım olursa onu seçerim.

/güzelliği ve hatırası bir yana aşkın, hayatın, insan olmanın bütün hâlleri vardır o öyküde. mümkünse gençlikte okunmalı, harita misali masanın üzerine yaymaya gerek olmasa da arada bir kitaplığın rafından alıp satırlarında gezintiye çıkılmalıdır./

kitaplığa gidip bir taşra kitapçısında denk geldiğim ve bir hazine bulmuşcasına kitaplığıma dahil ettiğim, dergâh yayınları baskısını elime aldım. kalitesiz bir baskı ve geçen yıllarla giderek solan satırlara yeniden düştüm.

/mecaz yok. fall in love kalıbına çok da zekice olmayan, yine de bana yetip de artan bir gönderme.

bir meleğin bir ölümlüye aşık olmasıyla gökten bile isteye düştüğü şiir-film var bir de. /

genç kalfa, "istanbul'da iki asırdan beri teki bile görülmeyen" lâle-i rumilerden bir tekini gördüğü anda "günlerdir süren bu iç sıkıntısı, bu suskunluk ve ağlayamamanın" geçip gideceğini anlayınca benim de gözlerimin önünde siyah beyaz bir fotoğraf belirdi.

internetler yalan söylemiyorsa, trabzon- yeni cuma mahallesi'nin geçen yüz yılın başından kalma bir fotoğrafı bu. ilk olarak bir kitap kapağında, ketebe yayınlarından çıkma trabzon şehrinin islâmlaşması ve türkleşmesi (heath w. lowry) başlıklı kitabın kapağında gördüm.

sözün özü; ne zamandır odamın duvarlarındaki boşluklara bakıyorum ve işte o fotoğrafın makul ölçülerde bir kopyasını odamın duvarında görmenin bana iyi geleceğini hissediyorum.

the message*

erken, erken eylül...

çünkü, durup dururken still corners'a denk geldim/yakalandım/çarptım:

sanki bir kız eski bir hikâyeden çıkmışcasına denize yürürken geriye dönmüş, güneşe siper ettiği elinin gölgesinde bana kocaman gülümsüyordu.

yaz bitmiş. kumsalda bizden başka bir kaç yaşlı insan daha. tatilciler dönmüş, yazlıkçılar şehre çekilmiş.

kızdan, daha doğrusu gölgeye sığınmış tebessümünden bakışlarımı alabilirsem kumsalda unutulmuş bir kaç plastik oyuncak göreceğime eminim. muhtemelen o masal kadını da.

etekleri suya değdi değecek, üstünde siyah boğazlı kazağıyla ufku seyrediyor. ve hep olduğu gibi gitmekle kalmak arasında kararsız. ama içinde denizin çağrısını duyuyor.

benim içimde ise henüz bitmemiş bir yazın geçip gittikten sonraki hüznü. 

*still corners, the message

dakika ve skor

"Ben eski terbiyeyle büyüdüm, günün birinde bir kadını öldürme emri alacağım asla aklımın ucundan geçmezdi. Kadınlara el sürülmez, el kaldırılmaz, fiziksel zarar verilmez, olabildiğince sözlü hakaretten kaçınılır, bu onlara reva görülen bir davranış değildir. Ayrıca kadın korunur, karnında, kucağında ya da pusetinde bebeği varsa kollanır, yolda yürürken trafikten sakınılır; ona saygı gösterilir, otobüste, metroda kendisine yer verilir; kadınlar geçmişte balkondan dökülen şeylerden de korunurlardı, gemi suyun dibini boylayacaksa filikalar ilk önce onlarla yavruları içindir (yavru, erkekten çok kadına aittir) en azından öncelik onlarındır. Gün olur, kurşuna dizerek yapılan kitlesel infazlarda bile kadınların canı bağışlanır, bir kenara ayrılırlar; kocasız, babasız, kardeşsiz hatta yeniyetme olsun yetişkin olsun evlatsız bırakılıp acı çekmeye mahkûm hayaletler gibi delirmiş halde yaşamalarına izin verilir de öylece yıllar geçer, kaybolup giden dünyalarının hatıralarına zincirli, yaşlanıp kocarlar. Mecburen birer hafıza deposuna dönüşürler, geride kimse kalmadığında bile bir kalan onlar olur, olayları anlatabilen yegâne kişiler..."*

*: javier marías, tomás nevinson

notgibi: bold tercihi benim.

bir aşk hikâyesi

"seni seviyorum ama aşk artık burada kışlamayacak. (...) beni seviyorsun ama bu senin uzaklara gitmeni engellemeyecek."*

*: lale müldür, kuzey defterleri

bekleme odası

bakınca sadece kırmızıya boyanmış dudakları görülen genç kız ile bir kulağında küpe ışıldayan genç adam, hollywood yıldızlarının duvarlara asılmış, odayı güzelleştirmekten çok "bizimle çalışırsanız siz de onlar gibi ünlü olursunuz" mesajı vermeyi amaçlayan posterlerinin altındaki modern koltuklara oturmuş, sabırla bu vaadin gerçekleşmesini bekliyordu.

medya

mesaj mı, masaj mı?

bin dokuz yüz on bir kanada doğumlu, ingiliz edebiyatı profesörü, eleştirmen, düşünür ve iletişim kuramcısı marshall mcluhan'ın orijinali ingilizce olan bir kitabı vardır: the medium is the massage - an inventory of effects...

/laf aramızda, biraz popülerdir mcluhan. "global köy" ifadesi onun eseridir. 'elektronik çağın kahini' olarak bilinir. hatta annie hall (1977) filminde de küçük bir rolü vardır./

grafik tasarımcı quentin fiore ile ortak çalışma olan bu kitap bin dokuz altmış yedide yayınlanır. çok geçmeden kült mertebesine ulaşan kitabın ve başlığın aslında 'masaj'la bir ilgisi yoktur. ama başlıktaki "message (mesaj)" sözcüğü, ilk baskıda dizgi hatası sonucu "massage (masaj)" olarak basılmış ve yazar bu sözcüğün anlatmak istediğine daha uygun olduğu gerekçesiyle hatayı düzelttirmemiştir.

ona göre, medya, başka bir deyişle iletişim araçları, farklı şekillerde insan algısına bir çeşit masaj yapmakta, yani insanların gövdelerinin, zihinlerinin ve algılarının birer uzantısına dönüştürmektedir. ki, durmaksızın vücudumuz, zihnimiz ve algılarımız üzerinde çalışan medya, bizi mütemadiyen değiştirir, şekillendirir.

belki, masaj sonrasının rehavetinden, uyuşturan etkisinden de bahsetmiştir. bilmiyorum.

ramadan abi

"kimin nasıl bir anısı haline geleceğimizi hiçbirimiz bilemeyiz. kimin hangi anısına nereden girip katılacağımızı da" der, karasu. bilge karasu... 

ramadan abi hatırlar mı bilmem.

ben o zaman on beş yaşındaydım. ramadan abi ise yirmili yaşların ortalarında. üç numara tıraş edilmiş saçı, kirli sakalı, gülünce kısılan, neredeyse çizgiye dönüşen gözleri vardı. kardeşliğe, eşitliğe, özgürlüğe inanırdı.

bu yüzden ailesinin yanında huzur bulamazdı galiba. bir bahaneyle uzaklara gider başka bir bahaneyle geriye dönerdi. o yaz da kız kardeşinin yanına gelmişti.

fatma abla annemin kuzeninin eşi, biz kuzen tayfasının, gönül yengemden sonra en sevdiği yengeydi. ramadan abi ise tam da onun kardeşiydi. ne kadar iyi, ne kadar bilgili, ne kadar şefkatli, ne kadar anlayışlıydı. çocuklarla iletişim kurmak konusunda doğuştan gelen bir yeteneği vardı.

galiba o da bizi, en çok da beni sevmişti. bulduğumuz her fırsatta yanına gider oradan buradan sohbet ederdik.yaz sonunda onu ziyarete gittik abimle -ki kendisi büyük teyzemin büyük oğludur-. telefonla aramaz ama hâlâ sakladığım, her bir boşluğunu harflerle doldurduğu kartpostallar yollardı bana.

ama o yaz da geri gelmedi diğer yazlar gibi. ramadan abiyle bir daha görüşemedik. sanki bizimkiler rahatlamış, bu durumdan memnun olmuştu.

ankara'ya taşındığını duydum bir kaç yıl sonra. görmedim ama bütün yürüyüşlerde, gösterilerde en önlerde olduğuna eminim. bana söylenmedi ama hapishane günlükleri bile yazmış olabilir.

eğer olmuşsa kardeşlik, eşitlik, özgürlük için kaybettiği günleri bir madalya gibi göğsünde taşır, burada olsa, hâlâ bir sabıka kaydım olmadığı için beni ayıplardı.

geçenlerde yeğenleri ile karşılaştım. fatma ablanın oğulları. daha önce yapmadığım bir şeyi yaparak, ramadan abiyle görüşüp görüşmediklerini sordum.

biraz tedirgin, biraz şaşkın ama "görüşüyoruz" dediler. "ona muhabbetlerimi ve selamlarımı iletin" dedim. şaşkınlıkları daha da arttı sanki.

dayılarına kim selam yollasındı ki? üstelik "muhabbetle". içlerinden geçeni anlayınca son bir darbe indirmek istedim. bile isteye...

"siz farkında değilsiniz belki, ramadan abi büyük bir adamdır. benim tanıdığım en güzel insanlardan biridir. benim ben olmamda etkisi olanlardır. onu daima iyilikle anar, onunla tanışmama vesile olana şükrederim."

hak, hukuk, haram, helal

tam da bunlardan bahseden "şiir"i bir defa daha analım:

"İmar ruhsatı olan bir müteahhit şehrin ırzına tecavüz ederken yasal olarak suçsuzdur ama yaptığı iş helal değildir.

Keza raf ömrünü uzatmak için ekmeğin içine kanserojen madde koyan fırıncının yaptığı ambalajın üzerine koyduğu sürece yasal dolayısıyla suçsuzdur, ama helal değildir.

Bir kalem darbesiyle atar ergenleri sokağa döken yazar, alevler afakı sardığında suç mahallinde değilse, olayları evinden seyrettiğini ispat edebiliyorsa yasal olarak suçsuzdur ama helal değildir."*

*:alev alatlı

çocuk

"baba," dedi, çocuk. "sen de çocukken, büyüdüğünde kız arkadaşın olunca onunla yapacaklarını hayal eder miydin?"

"elbette. herkes böyle hayaller kurar. yalnız kaldığında, uyumaya çalışırken."

"hatta derste öğretmenler bir şey anlatırken."

"sen nasıl hayaller kuruyorsun?"

"onunla, seninle geçen yaz yaptığımız bisiklet gezintisinin aynısını yaptığımızı."

"evet, o çok güzel bir geziydi."

"güzeldi."

"gerçi, seninle yaptığımız her şey güzel bence."

"ama su çok pahallıydı."

"o sadece suyun ücreti değildi. rahat koltukların, sessiz ve sakin ortamın, manzaranın, şehrin keşmekeşine karışmadan dondurma yemenin bedeli de dahil o fiyata."

"evet."

"üstelik, anlatacak bir hikayemiz oldu."  

"dünyanın en pahallı suyunu içmiş olabiliriz."

gülüşmeler falan...

tehlikeli şiirler - yetmiş dört

bugün tehlikeli şiirler okuyalım leyla

hans magnus enzensberger'den bir şiir* mesela

Mutlu sözcüğünün

ifade edildiği

an'ın

hiç bir zaman o mutlu an olmadığından.

Susuzluktan ölenin susuzluğunu

hiç bir zaman dile getirmediğinden.

İşçi sınıfının dilinde

işçi sınıfı sözcüğü bulunmadığından.

"Çaresiz olanın"

çaresiz biriyim

deme havası olmadığından.

Orgazm ile orgazm

birbiriyle bağdaştırılamadığından.

Ölenin "şu anda ölüyorum"

deme yerine

ancak anlamadığımız

silik bir ses çıkardığından.

Ölüleri dehşet haberlerle

rahatsız edenlerin

hayatta olanlar olduğundan.

Sözcüklerin geciktiği

ya da çok erken geldiğinden.

Yani konuşanın bir başkası

her zaman bir başkası olduğundan

ve adı geçenin

sustuğundan.

*: şairlerin yalan söylemeleri için diğer gerekçeler, çeviri: ulla- bekir karadeniz

yazarlar ve yazdıkları

günümüz

gölün sırrı (jenny erpenbeck), lüzumsuz kadın (rabih alameddine), wedding barikatları (klaus neukrantz)...

sırayla okuduğum son üç kitap(tı).

ilk ikisi beklentilerimi karşılarken, üçüncüsü beklentilerimin çok altında okuma keyfi verdi. öyle ki, bazı özel sebeplerle beklentiye girmeden okuma listeme dahil etmiştim.

ama bu üç okumanın peş peşe gelmesi bir fark edişe sebep oldu:

j.erpenbeck yetenekli, yeteneğini belli bir disiplin altında kullanan ve "araştırmacı, belgeci" bir yazar.

r. alameddine kalemi çok güçlü, okuduklarından beslenen "birikimli" bir yazar.

k. neukrantz ise "aktarıcı" bir yazar. olan biteni edebiyattan uzak bir tavırla vakanüvis edasıyla yazan bir anlatıcı.

üç farklı yazar profili.

eskiden, çok eskiden

bu fark ediş beni bambaşka bir yere götürdü. aydınlanmamın başlangıcına.

öykücü'nün oku diye verdiği kitaplar arasında güller kitabı (beşir ayvazoğlu) ve modernleşme sürecinde moda ve zihniyet (fatma karabıyık barbarosoğlu) de vardı.

/ikisi de muhteşemdir, beni ben yapan kitaplardandır./

daha sonra b. ayvazoğlu'nun başta aşk estetiği olmak üzere bir çok kitabını daha okudum. f.k. barbarosoğlu'nun ise sadece bir kitabını. yazarın öyküleri de olduğunu öğrenince okuduğum acı deniz.

ama bana yetti. ilk kitap ne kadar başarılı ise öyküler o kadar vasattı. hatta kötü. ne diye öyküye bulaşmıştı ki? hâl böyle olunca da başka bir kitabı kitaplığıma girmedi.

zamanı biraz ileri alalım

bir kaç yıl önce, -tek başına bir yazıyı ve üzerinde çokça konuşulmayı hak eden- malik aksel biyografisi evimizin ressamı'nı okuyordum.

titiz çalışması ve güçlü kalemiyle bir defa daha gönlümü kazandı beşir ayvazoğlu. sonra dedim ki, "iyi f. b. barbarosoğlu gibi yapmamış." 

"yıllardır yayın dünyasının içinde olmasına rağmen -bir kaç küçük deneme göz ardı edilirse- 'ben de şair olcam, roman yazcam' diye tutturamamış. en iyi yaptığı işi yapmaya devam etmiş." 

şüphesiz, bu gösteri çağında ortaya koyduğu külliyat kadar büyük bir başarı bu.

tut beni düşmeden*

rica ya da "dakika ve skor":

"bir şeyler olacak belli bu

tut beni düşmeden"

*: kesmeşeker, tut beni düşmeden

salinger için iki anlatı

john fowles'ın günlüğünden bildiriyorum. günce, birinci cilt 1949-1965.

/eylül, bin dokuz yüz altmış üç... fowles, koleksiyoncu'nun amerika'daki tanıtımı için birleşik devletler'e gider. kitap, time'ın çok satanlar listesinde üçüncü, filmi için de senaryo çalışmaları hızla devam etmektedir.

davet üzerine daha on yaşındayken kendisine muazzam bir servet miras kalan ve annesiyle halası arasındaki vesayet davası yüzünden 'zavallı küçük zengin kız' olarak bilinen gloria vanderbilt'in evine misafir olur. artık elli yaşında olan bu kadına hissettiği sempati ve yakınlığı saklamaz. öyle ki, amerika notlarının büyük kısmını o ziyarete ayırır./

salinger'la ilgili anekdotlar o kadının şahitliği...

"gloria'nın bir kız arkadaşı salinger'a mektup yazıp, bileklerini keserek intihar etmek istediğini söylemiş. adamın cevabı, "derin kes ve soğuk suyun altında tut," olmuş. "kan daha çabuk akar." kız hâlâ yaşıyor. başka bir hikâyede de salinger'a uzun ve ifadesi bozuk mektuplar yazan bir kızla ilgili. adam bir gün ona yazdığı cevapta, "senin kadar kötü yazan bir kızla tanışmak istemiyorum," demiş. bir kaç yıl sonra çavdar tarlasında çocuklar çıkmış. kız o günden beri, "ama bunlar benim mektuplar!" diye sızlanıp duruyormuş."

far ışıkları

sebebinin yolu şaşırmış bir şoför olduğunu sonradan anlayacağımız bir çift ışık huzmesi gecenin karanlığını aşıp yanımıza kadar uzandı, ağaçların yapraklarında gezindikten sonra soğuk ve şeffaf bir işaret parmağı gibi bahçe duvarına ve bahçe duvarını kesintiye uğratan ferforje kapıya biraz şüpheyle, biraz tereddütle dokundu.

açıklamak

bazan bir şey olur. kötü bir şey. bir kaza. trajedi. ya da felaket.

duyunca üzülürüz, belki de üzerinden atlar geçeriz. ama bir an durur ve sanki mümkünmüş gibi açıklamaya girişiriz o kötü şeyi. kazayı. trajediyi. ya da felaketi.

"pek dalgındır o. karşıdan karşıya geçerken dikkat etmemiştir." "belliydi öyle olacağı. kendine pek güveniyordu çünkü." "çok aşıktı." "okumadan imzalamıştır." "ömer iyi çocuktu ama bir kusuru vardı. insanlara fazla güvenirdi. şimdi olsa söylerdim, 'ömer,' derdim. 'her ihanet, sevgiyle başlar.'"*

böyle yapmakla olan biteni mantıklı bir zemine oturtmak değildir derdimiz. sadece, hayatta her şeyin mümkün olduğunu, aynı şeyin bizim de başımıza gelebileceği gerçeğini unutmak, hiç olmazsa zihnimizden uzaklaştırmak isteriz.

çünkü, ne yaparsak yapalım olayların tesadüfi doğasıyla yaşamayı bir türlü öğrenemedik. bu yüzden, nedenleri sıralamamız, olanlara açıklama getirmeye çalışmamız. başarmak ise aynı şeyin bizim başımıza gelmeyeceğine inanmamızı sağlar.

ne de olsa farklıyız biz. olay yerinden uzakta ve güvendeyiz. karşıdan karşıya geçerken önce sola, sonra sağa, ardından tekrar sola bakar, yol müsaitse öyle geçeriz karşıya.

*

bir de, dünyadaki bütün felaketlerin kendi başına geldiğini sananlar var.

ki düşman başına.

*ezel, elbette ezel.

dakika ve skor

"Non fui, fui, non sum, non curo.

Yoktum, varım, olmayacağım, umurumda değil.

Roma mezarlarında rastlanan en yaygın cümle budur.

Müslüman mezarlarındaki yazılar genellikle Allah ve peygamberleri öven yazılardır: Esirgeyen ve bağışlayan Allah'ın adıyla. Yeri ve göğü yaratan Allah'a şükürler olsun. Dualarımız Cebrail'e, tüm melekler, İbrahim, İsmail ve Muhammed ve tüm peygamberlere, Muhammed'in kızına, karısına, kuzenine, lisedeki en iyi arkadaşına, eczacısına. Şaka yapıyorum elbette. Müslüman mezarlarında da çok muazzam yazılar gördüm.

Peki ya benim mezarımın taşı, acaba ne diyecek yazısı? Sayısız ihtimal, sayısız seçenek var.

"Bu mezarda yatar Aaliya, hiç gerçekten yaşamamıştır aslında, hâlâ yalnızdır, korkar hâlâ."

"Hiç kibirlenme ölüm, anca bir toz zerresidir öldürdüğün.""*

*: rabih alameddine, lüzumsuz kadın

pilav

evet, yine pilav bahsi. ama bu defa biraz farklı.

*

birden bire herkes evlenmeye başlamıştı. çok geçmedi, boşanma haberlerini duymaya başladık. boşanmaların en büyük sebebi evli olmak ne de olsa.

üzüldük, "üzülme," dedik. sevindik, "artık benimsin bebeğim, sadece benim," dedik. bazan "her işte bir hayır vardır," bazan "emin ol, daha iyi olacaksın". "o ciciyse sen daha cicisin" de...

ama şunu fark ettim: ebeveynleri ayrılmış arkadaşlar çoğunluktaydı boşanmaya karar verenler arasında. başka bir deyişle annesiyle babası ayrılmış olanlar daha kolay boşanma kararı alıyordu.

*

bunun başka bir versiyonu da anne ve babası arasındaki ilişkiyi ilişki tanımı olarak alıp tekrar edenlerdi.

babası maaşını annesine mi teslim ediyordu o da eşine teslim ederdi. annesi babasına sormadan hiçbir şey yapmaz mıydı o da yapamazdı. annesi ve babası birbirine temas etmeyen, el ele tutuşmaktan bile imtina eden insanlar mı o da kaçınırdı. annesi babası birbirine sesini yükselten çiftlerden ise o da bunu yapmakta sakınca görmezdi.

*

ve pilav...

diyelim ki pilavı lapa seven, ağız tadından azade annesi yüzünden -o, ıslak demeyi tercih etse de- pilavların lapa, hatta risotto kıvamında yapıldığı bir evde büyüyen ve pilavı öyle seven bir çocuğun nihayetinde adam gibi bir pilavla karşılaştığında yaşadığı şok.

dahası şiir gibi bir pilava verdiği tepki: bu pilav kötü.

*

diyeceğim o ki, neyi doğru neyi yanlış yaptığımız kadar karşılaştığımız, muhatap olduğumuz insanların neye alıştıkları da önemli.

metallica tişörtü

evde ses olsun istedim. öyle başladı.

kolayıma geldiği için televizyonu açıp, youtubeu seçtim. dua lipa icrası, konser kaydı wind of change ile yola çıktım. nasıl olsa yol yokuşlara, sapaklara, reklamlara uğrasa da devam ederdi. etti de...

yutuptaki çocuklar güzel bir çalma listesi yapmıştı benim için. bir ara 'hetfield reis'in sesini duyunca işi gücü bırakıp ekrana kilitlendim. konser kaydı. bu seneden. yedi mayıs.

nasıl kalabalık. kalabalık nasıl da coşkulu. altmış küsur yaşındaki james hetfield nasıl artist. saçlar kısa, bembeyaz, minare yıkılmış saçlar kısalmış, ama karizma, pardon mihrap yerli yerinde.

dekor sade. şarkı enter sandman. kamera seyirciler arasında geziniyor. her yaştan seyirci var. başarı denilen kavramın bu olduğunu düşündüm: bir kaç kuşağa temas etmek.

ve bir metallica tişörtü almak istedim. bu istekle hiç metallica tişörtüm olmadığını hatırlamak aynı anda geldi. lebowskifest tişörtlerini saymazsak baskılı ya da yazılı tişört tercih etmedim hiç. hatta markasını reklam etmek zorunda kalmadığım tişörtleri seçtim ya da markasını ifşa eden logo ne kadar küçükse o kadar çok tercih sebebi oldu benim için.

ama o an metallica tişörtü almak istedim. sadece o an. sonra durdum, düşündüm, vazgeçtim.

siyah tişört üstüne kareli, kısa kol gömlek giyen rakçı amcalar gibi görünmek istemem çünkü. hele yaşını başını almış ama genç görüneceğim diye kırk yıllık bıyığını kesen muhafazakâr amcalar gibi hiç görünmek istemem.

yanlış anlama olmasın diye tekrar ediyorum: amacım rakçı ya da genç görünmek olsa dert etmem.

ama sanılmaktan nefret ederim. derdimin bir sevdiğim bir grubun hatırasına saygıdan, güzel bir şarkının, harika bir konser ortamının motivasyonundan başka bir şey sanılmasından.

evet, insanların düşüncesini takmak değil bu. yanlış anlaşılmaktan nefret etmek.

günün sorusu: cümleler

cümleleri insanlar mı deneyip, arayıp sonunda buluyor, yoksa tersi mi oluyor, cümleler biri gelsin de onu alsın, kullansın veya altı çizili satırlara dönüştürsün diye bekliyorlar mı bir köşede?

dakika ve skor

"Hıristiyan tarih yazımının başlangıcından on üç bin yıl kadar önceydi, son buzlar da su oldular, sızdılar toprağa, havaya karıştılar, yağmur olup yağdılar, yerle gök arasında devinmeye başladılar. Toprak iyice doyduğu için artık alamayınca onları içine, mavi kilin üzerinde toplandı su, yükseldi, yükselip aynadan bir bıçak oldu, kesti kara toprağı boylu boyunca. Ve bir oyuğun içinde yeniden zuhur etti, buharlı ve berrak bir göl cisminde. Suyun bıçkın buz iken topraktan çalıp götürdüğü kumlar şuradan buradan gelip gölün içine aktılar şimdi, dibine çöktüler, suyun altında sıradağlar kurdular, su başka yerlerde gittiği kadar yürüdü toprağın derinlerine."*

*: jenny erpenbeck, gölün sırrı

yaba kulaklı, adsız çocuk

ya da "bir adı varmış, ben bilmiyormuşum"...

bütün bunları beyaz gemi'nin filmini seyrettim de ondan yazıyorum.

/her gün aklıma gelmese de unutmadım. unutacağımı da sanmam. ama bilirim, o yaz da geri gelmeyecek bütün yazlar gibi.

limanı gören ev. asma yapraklarının örttüğü mutfak balkonu. limanda gemiler, ne zaman başlayıp ne bittiğini fark etmediğimiz yaz yağmurları, ufukta koşan, kucağındaki güneş ışıklarını yakamoz misali denize döken bulutlar.

tavsiye üzerine cengiz aytmatov okuyorum. tam da tavsiyedeki gibi cemile'den başlayarak, külliyatı tamam etmek niyetiyle. fonda dire straits çalıyor. en çok da brothers in arms. çünkü kömür karası bir tren sarı özek bozkırını boydan boya geçiyor, dünya savaşlarının ikincisine asker taşıyor. çünkü cengiz aytmatov'un anlattıklarına en çok o yakışıyor.

hata yapsam da önümde telafi edecek kadar zaman olduğunu düşünecek kadar genç, zamanın gelip geçiciliğini unatacak kadar da çocuktum. mutluydum yani.

bir yandan da sonsuza kadar sürecek sandığım bir aşkı unutmaya çalışıyordum.

cengiz aytmatov alıp beni uzaklara götürmüştü. eski masallara, ikinci dünya savaşı zamanlarına, yokluk ve yoksullukla kuşatılmış hayatlara, aşklara, özlemlere konuk olmuştum. tabiatı kutsayan bir çevre bilinci de vardı anlattıklarında, güzel bir gelecek umudu da. en çok hüzün vardı ama. bilseniz, "ne güzel yakışıyordu bize". hâlâ da öyle...

nerelerde ağladım hatırlamıyorum ama en çok ağladığım romanı biliyorum: beyaz gemi.

öyle ağladım, ağladım ki, anlatamam. o adsız, yaba kulaklı çocuk hem kendi hem de dedesinin anlattığı masalları yanına alıp giderken, "ne çok acı var allahım!" demiştim. "teşekkürler sayın yazar. beni ağlattın."/

senaryoyu cengiz aytmatov yazmış, bolotbek shamshiyev yönetmiş. orijinal adı belyy parokhod olan film, sovyetler birliği adına yirmi altıncı berlin film festivaline katılmış.

tam bir festival filmi zaten. anlatıya dahil mitolojik unsurlardan bir hayali gerçek kılmaya çalışan sosyalist gençlere kadar.

sinema dili yerlerde gerçi. kurgu berbat, mitolojik anlar tiyatro sahnesinden kaçmış gibi 'teatral'. ama olumsuz manada. bir de tarkan'ın ahtapotundan özür dilerim.

seyretmesem de olurmuş yani.

ama...

o adsız, yaba kulaklı çocuğun adını öğrendim. bir adı olmuş filmle beraber. belki adsızlık filmde uygunsuz olduğu, belki onu oynayan çocuğun da adı olduğu ve sette kolaylık sağlayacağı için.

nurgazi...

konum - on altı

eşrefrüya ile eşrefnisan arasında bir yerlerde.

deli ibram 'zeybeği'*

sevdiğim değilse de çok sevdiğim şeyler hakkında konuşmaktan imtina ediyorum galiba. bu açıdan bakınca, "söylenmemiş söz" kendini gerçekleyen bir kehanet gibi.

meseleye belli bir disiplin altında yaklaşmayı tercih etmediğim, dahası bilmediğim için söz konusu bahiste bana temas eden ne varsa anlatmak, not düşmek istiyorum çünkü. bu durum da hem konuyu dallandırıp budaklandırıyor hem de beni yoruyor.

düşünün, neredeyse on beş yıldır devam eden bir ricardo reis'in öldüğü yıl yazısı var. (bu arada, doğrusu "reis'ın" olmalı. ve romanın henüz izleyemediğim bir filmi var artık.) zaman zaman okuyorum, en iyi yirminci yüzyıl romanı listemi alt üst eden bu romanı o kadar çok yerinden tutmuş, hevesle anlatmaya niyetlenmişim ki ben bile yoruluyorum.

ama yine de, bu dört yüz sayfalık romanda bu kadar şey görebildiğim/bulabildiğim için kendimle gurur duyuyorum. çok kullanmış olmasam, uzanıp yanaklarımdan öpüyorum, bile derdim.

"burada, denizin bittiği yerde ve karanın beklediği yerde."

*

zamanla türlü oyunlarla bahsetmeyi öğrendim çok sevdiklerimden. belki bir hatırlayan çıkar; deli ibram divanı'ndan da ödülleri bahane ederek konuşmuştum. tiyatrosever olsaydım tiyatrosunu dile dolardım. ama hayır.

müzik seviyorum ama. üstelik her türden müzik dinlemeyecek kadar da kendime saygım var. deli ibram 'zeybeği'ni dinleyecek kadar da zevkim...

melih yeşilbağ'ın başının altından çıkmış bu şarkı. deli ibram divanı'ndan esinle.

elbette romanın ruhuna uygun bir şekilde zeybek olmalıydı. denizin tuzunu, rüzgârın serinliğini hissedecek, izmir sokaklarında dolaşacaksınız.

biraz dikkatli bakarsınız, suyun karşı yakasını ve bir zamanlar bize ait mavi gözlü bir şehirde doğan büyük kahramanı da görebilirsiniz.

*deli ibram, ozan çoban & güneş demir & melih yeşilbağ

serçe parmaklar

okuduğum makalede, "bir iddiaya göre" diyor. o yüzden araştırma gereği duymadım. ne yapay zekaya sordum ne gugıla...

ne de olsa, söze başlamak için bir bahane sadece. 'söylenmemiş söz'e...

iddiaya göre, çatal bıçak takımı kullanımının başlaması ısırığın biçimini değiştirmiş. sofra bıçağı sayesinde yiyecekleri yeni şekillerde kesmek mümkün olunca, iki yüz elli yıl önceye kadar yaptığımız gibi üstçene dişleri ile altçene dişleri üst üste gelecek şekilde yemeyi bırakmışız. sonuç olarak da üstçene dişleri altçene dişlerinin önüne gelmiş.

bilimciler bununla uğraşa dursun. ben cep telefonlarının etkisini merak ettim. 

boyunlarımız yeni bir normallik kazanacak mi acaba? ekran ışığının uyumaya olumsuz etkisi ortadan kalkacak mı?

ama ben en çok elleri merak ediyorum. spor salonunda onlarca ton ağırlığın altından kalkmışcasına gelişen, telefonu kolayca dengede tutan serçe parmakları mesela.

hat - trick

bir.

gemi azıya almak: aynı günde hem eriğe hem duta hem de kiraza dalmak (tdk büyük türkçe sözlük)

iki.

o çok anlatılan bahisteki gibi sefere giden yeniçerilerden olsaydım üç kese altına mal olacaktı bugün. 

neyse ki, erik sitenin. kiraz üniversitenin kirazı. dut ise benim dutum sayılır.

üç..

haiku yazdım bir de. kefaret yerine geçer belki.

erik can

kiraz kırmızı, dut siyah

sağ elimde izleri

şizofren

hikâyenin başı: bir ve iki...

uzatmayacağım. çünkü yolu uzattım.

evet, yolu. çünkü onu görmek, uydurmadığımdan emin olmak istiyordum.

hava güzel, vakit akşama doğru. bulutlar olmasa, "güneş ufka devrilmişti" falan da derdim.

içimde merak, heyecan, endişe, umut karışımı bir duygu. ne de olsa 'gülüm' sayılır.

o karma duygu görünce sevince dönüştü. nasıl da şenlikli. meyvesi bol, yaprakları yemyeşil. bahçe sahibi ya da bahçenin bakıcısı hatasının farkına varmış, bu defa etrafının bakımını da dut fidanını da ihmal etmemiş.

tam vaktinde meyveye durmuş olduğunu görünce, "jet lag etkisi geçmiş galiba," dedim. sonra kendi kendime devam ettim: ya bu manyak jet lag değil de şizofrense?

sonra da kendi şakama, kendim güldüm. laf aramızda erken olgunlaşmış bir kaç dut bile yedim.

tehlikeli şiirler - yetmiş üç

bugün tehlikeli şiirler okuyalım leyla

pablo nerudaʼdan matilde'ye sone* mesela

Seni sevdiğimi göreceksin sevmediğim zaman,

çünkü iki yüzüyle karşına çıkar hayat.

Bir sözcük sessizliğin kanadı olur bakarsın,

ateş de pay alır kendine soğuktan.

Seni sevmeye başlamak için seviyorum seni,

sana olan sevgimi sonsuzlaştıracak

bir yolculuğa yeniden başlamak için:

bu yüzden şimdilik sevmiyorum seni.

Sanki ellerimdeymiş gibi mutluluğun

ve hüzün dolu belirsiz bir yarının anahtarları

hem seviyorum, hem de sevmiyorum seni.

Sevgimin iki canı var seni sevmeye.

Bu yüzden sevmezken seviyorum seni

ve bu yüzden severken seviyorum seni.

*: çeviren: cevat çapan

efsane olmak

dün, yani yirmi beş mayıs pazar günü roland garros tenis turnuvasının merkez kortu philippe-chatrier'de bir tenis efsanesinin vedası vardı. rafael nadal, kralı olduğu toprağın en büyük arenasında tenis severlere veda etti.

ve ben başka bir büyük sporcuyu, christiano ronaldo'yu andım. iki bin on üç yılı altın top ödülünü kazandığında, "insanlar benim kendim ve para için oynadığımı söylüyor. oysa ki ben, babam benimle gurur duysun diye oynuyorum," deyişini.

kendisini öyle deyişinden sevmeye başlamıştım. kaldı ki, böyle bir cümleyi kim söylese severim. 

nadal da benzer yerden girdi gönlüme:

"şampiyonluklar, sayılar... onlar oradalar. insanlar zaten muhtemelen bunlardan haberdar. ben daha çok mallorca'daki küçük bir köyden çıkan iyi bir insan olarak hatırlanmak istiyorum."

sır

bir zamanlar revaçta olan edebi yöntemi günümüze taşıyarak nasılsa elime geçmiş eski bir el yazmasında okuduğumu söyleyeceğim. derkenara, yeni alfabeyle, yeşil mürekkepli bir dolmakalemden çıkma harflerle yazılmış iki cümle:

"gece olunca çocuklar yetişkinlere, yetişkinler ise çocuklara dönüşür. ama herkes uykuda olduğu için kimse bunu fark etmez."

flört

söze, karamazov kardeşler'in en cazip olanı dimitri'nin bir sandığın üzerinde uyuyakaldıktan sonra, uyandığında söylediği cümle ile başlayalım: "bir düş gördüm efendiler..."

*

yedi sekiz yaşlarındaydı. belki de beş altı. bilemiyorum. çünkü o yaştaki çocukların yaşlarını tahminde başarılı sayılmam. kocaman bir gülümsemeye eşlik eden bir "merhaba," dedim. biraz utangaç, biraz tedirgin karşılığını aldım ama. kocaman gülümsemenin, merhabanın. her ikisinin de.

sadece rüyada değil gündelik hayatta da yapıyorum ben bunu. o yaşlardaki çocuklarla selamlaşmaya bayılıyorum. yaşlarını, adlarını sormam, kesinlikle temas etmem. göz göze gelirim ve olaylar gelişir.

bu, yalnızca çocukları sevmekle ilgili değil. onları var olduklarına, bir yabancı tarafından görülüyorlarsa herkes tarafından, en çok da ebeveynleri tarafından görüldüklerine ikna etmek gibi bir amacım olabilir: "evet, buradasın. varsın."

tehlikeli, kötü niyetli biri olmadığımı anlasın diye annesiyle de selamlaştıktan sonra olay yerinden ayrıldım. konu onunla alakalı olmadığı için de anneyi çok geçmeden unuttum.

sonra kendimi evde buldum. o günün akşamı ya da bir kaç gün sonra. emin değilim ama açtım ve evde bir şey hazırlamak gelmiyordu içimden. dışarıda yemeye karar verdim.

aşağı inince bizim sokağın mağaza, kafe ve restoran camekanlarından taşan ışıklarla neredeyse aydınlık, zengin ve ışıltılı bir havası olduğunu gördüm. havalı bir caddede oturuyormuşum meğer.

nerede ve ne yiyeceğime karar verememiş hâlde o mekanlardan birinin camından içeri baktım. aslında popüler bir yer olduğunu biliyordum. elinizi kolunuzu sallayarak giremezsiniz, kıyafet zorunluluğu olan bir yer. sadece smokin, papyon değil ingiliz yargıçlar gibi gümüş rengi peruklar da zorunluluk.

ama öyle bir durum yoktu o akşam. mekanı denemek için iyi bir fırsat diye geçti aklımdan. tam bu sırada başta anlattığım küçük kızı gördüm. "tamam," dedim. "bu bir işaret". ve içeri girdim.

ben içeri girince de sanki beni bekliyormuş gibi yanıma geldi. karşımda durdu, hiçbir şey söylemeden bana bakıp kocaman gülümsedi. ardından annesi de geldi. uzun boylu, kısa saçlı, iri bir kadındı. aklımdan, eskiden sporcuymuş ya da ebeveynleri sporcu olmalı gibi bir şeyler geçti. bana bakıp, "biliyor musunuz? bu akşam buraya geleceğinizi hissettim," dedi.

"istediniz mi peki?"

evet, böyle dedim. böyle dedim ve başımdan aşağı kaynar sular döküldü.

tam benim tarzım, iyi bir cevap olabilir ama böyle konuşamazsın diye kendime kızdım. çünkü bu flört sayılır.

ama benim böyle bir niyetim yok. aklımın ucundan bile geçmezken. üstelik, tipim bile değil. aptal, gerizekalı.

günün sorusu: yeni anlam

çocukluğunuzdan bu yana hep duyduğunuz bir sözcüğün birdenbire bambaşka bir anlam kazandığı oldu mu hiç?

mesela, sıfır. yüz üzerinden.

itiraf

hayat, film, dizi ya da kitap... muhakkak karşınıza çıkmıştır: suçlu birileri vardır ama suçun üzerinden zaman geçmiş, kelimenin tam anlamıyla sular durulmuştur. hatta başka şüpheliler bile vardır.

'adamımız' huzurlu değildir ama. yüzünde aksini iddia eden tebessümler taşısa da mutsuzdur. sık sık dalar gider. geceleri uyanıp karanlıkta tavanı izler, varsa yanında birisi nefesini dinler. bir düğmeye basılmış gibi aniden o birisine sarılır hatta.

vicdanı ve kalbi varmış gibi hissederiz. ne de olsa ikisi de hayati organ.

bir gün itiraf ederken görürüz onu. polis karakolunda, evde birilerine, işlediği suçtan zarar görenlere ne kadar pişman olduğunu söylüyordur. omuzlarında bu yükü taşımaktan yorulmuştur, kalbi kararmaya başlamıştır, vicdanı onu rahat bırakmamaktadır.

bunu yaparlar, çünkü omuzlarındaki yükü yere bırakmak, içlerindeki utançtan, vicdan azabından kurtulmak isterler. laf aramızda biz öyle olduğunu sanırız. zira bizim öyle sanmamız için dizayn ederler her şeyi. yani bu role uygun oynarlar.

oysa gerçek başkadır. bambaşka...

vicdan, utanç vb. hikâyedir. çoğu vakada tek bir yük olur omuzlarda: belirsiz gelecek.

önünü göremek, kurulan hayallerin yıkılma, planların bozulma ihtimali, geleceğin üzerinde gezinen belirsizlik bulutu her yükten ağır, her acıdan büyüktür.

bu yüzden gidip itiraf ederler. tıpkı, "şu sınav geçsin de nasıl geçerse geçsin," dediğimiz günler gibi.

sınav kötü geçer, okul uzar. ama en azından bizi neyin beklediğini biliriz.

dakika ve skor

"O akşamı, o yazın -hatta bütün zamanların- ailecek geçirdiğimiz en iyi, en doğal zamanları olarak hatırlıyorum bugün bile. Öyle ki bir an için hayatın çok daha sabit, çok güvenilir bir yönde ilerleyebileceğini hissetmiştim. Anne babamız, ikisi de mutlu görünüyorlardı ve araları iyi gibiydi. Babam annemin ona yaklaşma biçimini takdir ettiğini hissettiriyor, annemin kâh kıyafetini kâh görünüşünü kâh neşesini övüyordu. Sanki bir zamanlar var olan ama zaman içinde bir şeylerin altına gizlenmiş, yanlış anlaşılmış veya unutulmuş bir şeyi yeniden keşfetmiş ve hem bu keşiften hem de birbirlerinden bir kez daha büyülenmiş gibilerdi. Ancak çiftler için geçerli, ancak çiftlerden beklenir bir şey sanki bu. Zamanında sırılsıklam âşık oldukları ve bütün bir ömrü paylaştıkları kişiyi görmüşlerdi."*

*: richard ford, kanada - jaguar kitap [bold tercihi ise benim]

bir küpede iki kiraz

bu sabah asansörde biriyle karşılaştım. ilk defa gördüğüm, muhtemelen üniversiteli, eli ayağı düzgün, havalı bir tipti.

ama konumuz hiçbiri değil.

kulağına taktığı küpelerdi dikkatimi çeken ve onu buraya getiren.

/anıların ne zaman, nereden çıkıp geleceğini bilemezsiniz./

hayatıma giren en kötücül kadını andım.

bana, "tavsiyelerinize teşekkür ederim ama ben küpe yerine kiraz takarım kulağıma" dediği kutlu anı.

onun için, ona çaktırmadan günlerce kiraz şeklinde küpe aradığımı.

bulduğumu.

avuçlarımı açınca onun olduğunu.

birdenbire gelen 'kiraz mevsimi'ni.

/özlemedim.

o günlere dönmek istemedim.

sadece andım./

reklam ya da geceden kalan

dün gece saat üç gibi uyandım. hem erken yatmak sebep oldu buna hem de vücuduma yerleşmek için mücadele eden hastalık. belki de, çoktan yerleşmiş bir hastalığı def etmeye çalışan bedenim.

kalktım, mutfağa gidip bir bardak su içtim. bir vesileyle daha önce söylemiş olmalıyım; "baş ucumda bir bardak su bulundurmak yerine gecenin ve evin sessizliğinde mutfağa gitmeyi severim".

yatağa döndüğümde uyumanın zor olacağı belliydi. düşündüklerimi, kendi kendime konuştuklarımı hatırlamıyorum ama "bireysel" dedim bir ara.

sanki kitap okurken fonda çalan şarkıyı bir cümle ya da kelime ile fark etmişim gibi. "acaba bu isimde gsm operatörü olsa ne olurdu? avea ne kadar mantıklı, ne kadar güzel bir isimlendirmeydi. tanısam, o ismi bulanı alnından öperdim."

sonra aklıma 'bir masada iki kişi' tadında ama murat menteş romanlarından çıkma bir diyalog geldi.

/belki onun romanlarından birinde okumuşumdur. öyleyse sonsuza kadar susun. yok öyle değilse, tanıyanlar haber etsin kendisine, bir sonraki romanında kullanabilir. tırnak içi yazmasına gerek yok. italik de.../

- nurcel!..

- yalnız, iki 'l'yle olacak.

- nurcell!..

- şimdi oldu.

- söylesene nurcell. neden nurcell?

- o günlerde piyasaya yeni giren bir gsm operatöründen geliyor adım. babam, nasıl yaptıysa bir görüşme ayarlamış, "bedeline razı olursanız kızımın adını nurcell koyarım. ömrü uzun olsun, yaşadığı müddetçe şirketinizin reklamı olur. üstelik, annesinin yarısı kadar dahi güzel olsa bu yatırımın karşılığını fazlasıyla alırsınız." adıma bakarak görüşmenin nasıl geçtiğini anlayabilirsin. ya da bu şirketin şu an piyasada neden olmadığını.

/evet, geçenlerde dublörün dilemması'nı bir defa daha okudum. tiyatroya uyarlandığını öğrendim. ve ilk kez bir oyunu bu kadar merak ettim.*

*sayıklamadırlar. reklam ya da iş birliği değildir./

itiraflaşmalar

geçen gün selçuk aradı. biraz sıkkın, biraz üzgün, biraz öfkeli... çoğu zaman duygusaldık ama hep olduğu gibi oradan buradan, kendi ölçeğimize göre 'her şey'den konuştuk.

bir ara, "sana bir şey itiraf edeceğim," dedi. bunu sadece o günlerdeki sevgilisine itiraf etmiş ama ne o günlerde ne de sonrasında bir başkasına bahsini açmış.

"ilk tanıştığımız zamanlarda daha çok sen konuşurdun ben de dinlerdim ya. söylediklerinin çoğunu anlamazdım. o an ve sonrasında üzerine düşünür, kendimi zorlar, kafa patlatır, bazılarını anladım zanneder, yine de hepsini anlayamazdım. şiir okuyormuş gibi hissederdim. hani anlamazsın ama derindeki bir anlamın varlığını sezersin. eğer devam edebilirsen ilerideki bir mısra o hissettiğin anlamın doğruluğunu fısıldar sana."

ben de itiraf ettim: "bunu bile isteye tercih etmiş olabilirim. seninle arkadaş olalım istiyordum ve elimde kelimelerden ve entelektüel ilgilerimden başka bir şey yoktu. farkındaysan, "az önce buz dolabından çıktığı için üzeri buğuyla kaplanmış mor üzüm tanesi sesim"in bile yıllar sonra farkına vardın. üstelik bunun için seni gece yarılarında aramam gerekti."

burada güldük elbette. yeterince güldükten sonra devam ettim:

"ama derdim anlaşılmamak değildi. anlaşılmamak ve derin anlamları olan sözlere sahip olduğumu hissettirmek, yüce ve yukarıda olduğum mesajıyla cazibe merkezi olmak hiç değildi. kaldı ki, 'anlaşılma ki seni bir şey sansınlar' tayfasından olmadım hiçbir zaman."

...

"iyi ki de öyle yapmışım. yoksa kapı gibi sağlam, sadece arkadaşını değil 'insan'ı yarı yolda bırakmayan, göğsünde kocaman bir kalp taşıdığı hâlde pek de kısa sayılmayacak hayatında o kalbi o büyüklüğüne rağmen tertemiz tutmayı başaran, sadece geniş ailenin değil bütün mahallenin muhabbetle andığı bir arkadaşım olur muydu?"

dakika ve skor

"Türkiye'nin fizik yaşamı neredeyse tek boyutlu hâle gelmiş, yeknesak ve stresle yüklü. Toplumsal ön kabuller ve genel geçer yargı o kadar baskıcı ve yoz ki, gemi maketi yapan bir yetişkine gülen, aşçılığa merak salmış şube müdürünü ayıplayan, dağ bisikletini omuzlamış genç kıza mücrim gözüyle bakan, hafta sonları hurda arabasının restorasyonuyla uğraşan beyin cerrahına uzaktan uzağa kıkırdayan, ağaç dikene, kedi besleyene, kumbara koleksiyonu yapana aptal gözüyle bakan niteliksiz bir yığının normlarıyla yaşıyoruz. Olabildiğince para kazanmak, bunu yaparken mümkün olduğu kadar tırtıklanmamak, biriktirmek, rant sağlamak, almak ve fakat kesinlikle vermemek... Türkiye'nin somut/maddesel devinimi, bu kadar basit, berbat ve küflü bir eksen etrafında dönüp duruyor."*

*: süleyman çobanoğlu, kök ekin - işleyen

"mor mor"

masada duran içi su dolu şarap sürahisine bir sap leylak daldırılmış, leylağın sapınada manzarayı daha da güzelleştirmek isteyen hava kabarcıkları yapışmıştı.

enternasyonal - üç

bir, ki, üç:

demokratik kongo cumhuriyeti vatandaşı maître gims namlı rapçi ve söz yazarı, bir gürcistan halk ezgisine fransızca söz yazmış, sonra da icra etmiş. öyle ki, bir ayda yaklaşık üç milyon defa dinlenmiş.

gerçi ben bunu tercih ederim.

şelale

birhan keskin, ve ipek ve aşk ve alev namlı şiirinde "akmamak için kendini tutan suyu gördüm" diyen h. michaux'nun unuttuğunu tamam ediyor adeta:

"aklıma suyun intiharı geliyordu hep

şelale deyince"

*

şelale güzel bir kız ismi yine de. upuzun kirpiklerinin gölgelediği kocaman gözleriyle dünyaya ve insanın içine içine bakan, siyah, simsiyah saçları su gibi omuzlarına çarpıp etrafa saçılan.

dizi dizi diziler

bir arkadaşım instagramdan arakladığı bir videoyu benimle paylaşmış.

/evet, bile isteye 'araklamak' dedim. kendisi çok sever araklamayı. sonra da "ama italik yazdım," der. eminim bunları okusa çok güler./

video, merdivenlerden inen bir adam vasıtasıyla film ve kitap arasındaki farkı anlatıyor. ya da film izlemek ile kitap okumak arasındaki farkı. ya da filmlerin neden kitaptaki tadı vermediğini.

'film izlemek' notuyla yapılan girizgâhta, sallana sallana merdivenlerden inen bir adam görüyoruz. adam merdivenden iniyor ve plandan çıkıyor. peşi sıra, müzik ve 'kitap okumak' notu eşliğinde aynı adamı görüyoruz.

merdiven korkuluğuna tutunduğunu, ellerinin korkuluğun üstünde kayışını, düşünceli bir yüz ifadesiyle uzaklara baktığını, her adımında ahşap basamaklarını sarsıldığını, ayağındaki kirli bez ayakkabıları falan.

"tam da bu," diyerek ünledim. kitabı okumanın yerini filmini izlemenin almasına imkan yok. kendi adıma, filmi kitabından daha iyi tek film biliyorum: big fish (2003).

/belki, esaretin bedeli de [the shawshank redemption (1994)] sayılabilir ama filmin uyarlandığı stephen king'in rita hayworth'u seven adam* öyküsü de muhteşemdi. izledikten sonra kitabını okuma ihtiyacı duymadım ama yüzüklerin efendisi üçlemesinin de kitabından daha iyi olduğunu hissediyorum./

sonra başka bir arkadaşıma silo dizisini tavsiye edişimi hatırladım.

/konuyla ilgisi yok ama ne zaman 'saylo' desem aklıma 'aykeya'cı tayfa geliyor ve elimde olmadan, "acaba, 'ayben' de diyorlar mı" diye bir süre düşünüyorum./

silo konu itibariyle tam onun tarzı çünkü. ilgilerine, iddialarına hitap eden bir konusu var. oyunculuk, set, kurgu vs. zaten iyi. izlemiş ama ilerleyişi ağır bulmuş.

"tam da bu" dedim bir defa daha. ama içimden. son dönemde filmden çok dizi izlemeyi tercih etmem tam da bu yüzden.

adamın merdiven korkuluklarını kavrayan elini, düşünceli yüz ifadesini, kirli bez ayakkabıları altında sarsılan ahşap basamakları görmek için.

*: bakınız: kuşku mevsimi, altın kitap

şiir

"yalnız, dikkat et. şiir hassastır. öyle üstün körü yazmağa gelmez. iyice bi ölçcen, bakcen, ondan sonra dizcen kelimeleri. sonunu uydurcem diye hakikati incitmicen."*

*:yeşil deniz, s01e03