yeni hayat

yeni hayat'a, "bir gün bir kitap okudum ve bütün hayatım değişti," diyerek başlayan orhan pamuk'a thoreau'dan kontratak:

"kaç insan kitap okuyarak hayatında yeni bir döneme girmiştir?"

*

ve bir blogger eskisinden 'kaosa mütevazı bir katkı': 

bir kitapla hayatı değişen kahramanlar çağı geçti mi?

konum - on beş

"brain rot" ile "kalabalık yalnızlık" arasında bir yerlerde.

*: ayrıntılar için buraya bakınız. buraya da.

güzellik

ilyada'nın hiçbir yerinde helena'nın güzelliği betimlenmez.

troya'nın yaşlıları onun yüzünden savaşı göze alan hiç kimsenin suçlanamayacağını kabul etseler de.

*

[beş yüz on sayfa, azra erhat - a.kadir çevirisi, sander yayınları, 1975]

yalı çapkını

arkadaşım. yakın sayılır. ama erkek mi kadın mı olduğunu kendime saklayacağım.

uzaktan bakınca, 'çapkın' denilebilir ona. ya da 'şıpsevdi'. veya 'ayran gönüllü'...

çok bilmiş bir edayla, sağlıklı olmadığını söyleyecekler de çıkabilir. her çiçekten bal almaya çalıştığını, skor peşinde koştuğunu, bağlanma probleminden mustarip ya da flört aşamasını geçebilecek yetenekten yoksun olduğunu...

korkarım, sorunu çocukluğunda aramaya kalkanlar da olacaktır. günahı sevabı doğum saatine yükleyecekler. coğrafya kaderdirciler...

ama siz bana kulak verin. sadece aşka inanıyor o. bu berbat dünyada ve hayatta mükemmel aşkın da olduğuna.

onu birinden diğerine sürükleyen şey tam da bu: bir yerlerde kusursuz aşkın, bir yerlerde mükemmel sevgili ya da eşin varlığına dair yıkılmaz inanç.

bu yüzden mükemmelliği bozan, kusursuza zarar veren bir durumla her karşılaştığında o ilişkiyi bitiriyor.

ya terk ediyor ya da muhatabının onu terk etmesine izin veriyor.

tavsiye

"sinemaya davet ederim," dedi. ve bu, "ya sen?" diye sormadan kısa bir süre önceydi.

"iki insan flört ederken olup olmayacağının, değip değmeyeceğinin anlaşıldığı, ne olacağına karar verildiği ya da bir cevaba ulaşıldığı anlar vardır hani. duruma göre eşik atlar ya da bir duvara toslarız. muhatap olduğumuz insanı sinemaya davet etmek bunu anlamanın en iyi yoludur. eğer, 'hangi film?' diye sorarsa daveti geriye alır, mevzudan uzaklaşırım. çünkü o benimle zaman geçirmeyi değil iyi bir film izlemeyi ya da kötü bir filmle zaman kaybetmemeyi istiyordur. anlarım ki, benim flört sandığım şey iş arkadaşlığı gibi bir şeymiş."

ya ben?

flört güzergahında bir ara durup oradan tavsiyelerime ne kadar hızlı tepki verdiğine bakarım.

/bu tavsiyeler 'deneme' gayesi taşımaz. çünkü ben yıllar önce öğrendim insanları denememek gerektiğini. ve tanrıyı. ve aşkı. ve beni./

aşkın başlangıcı, her şeyin büyülü bir ışık altında göründüğü kutlu zamanlar... film, kitap ya da bir şarkı fark etmez. saçma sapan bir şey dahi sırf o işaret ediyor diye gözümüze muhteşem görünür. onun sinemayı iyi bilmesiyle, iyi okur ya da mükemmel bir müzik kulağına sahip olmasıyla ilgisi yoktur bunun. muhatabımız işaret etmiştir, bir süreliğine de olsa eline değil işaret ettiğine bakabiliriz.

eğer o tepki yeterince hızlı değilse ya beni ciddiye almıyordur ya da saydığım sebeplerden ortada büyü falan yoktur.

o zaman o güzergahta yol almanın da bir anlamı yoktur.

dakika ve skor

"Kedere şerbetli olmak şöyle dursun, hikmeti aramaktan vazgeçtikleri günden beri talih makaraları boşlukta dönüp duruyor, ellerinde avuçlarında ne varsa yele veriyordu. Gerçekle rüyanın iç içe geçtiği âlemlerin gediklisi olmayı marifet bildikleri için kurdukları düşlerde de kiracı olduklarını, günü gelince göçüp gideceklerini gayet iyi biliyorlardı. Paylarına düşenden fazlasını istemedikleri gibi akıllarından geçirmeye dahi tenezzül etmiyorlardı. Az ile duymayı, yok ile susmayı öğreneli çok olmuştu. Goncayı Selamsız'dan, gül yaprağını Bülbülderesi yahut Karacaahmet'ten tedarik ediyorlar, kuytu köşelerde ateş ekip duman biçiyorlardı. Gündüzleri uykuda, geceleri sokak aralarında salınarak geçen bu insanlar için yaşamak hiçbir anlama gelmediği gibi göçüp gitmek de kurtuluş yolunu işaret etmiyordu. Çünkü her biri yaşarken ölümün tadına bakmış, öteki dünyanın kapısından geldikleri yere geri gönderilmişlerdi. Onlar için geçmiş de gelecek de hükmünü kaybedeli yıllar olmuştu. Aldıkları nefesten başka sermaye taşımadıkları bu kör talihin onlara güleceği yoktu. Bunu bildikleri için zorlamazlar, az olanın bereketiyle yuvarlanıp giderlerdi."*

*:semih öztürk, kırık rahvan - bal karıncaları

bir çocuk daha

havuza giden yol sadece yayalar ve bisikletliler için olmasına rağmen, gidiş ve geliş olarak düzenlenmiş. aralarında onlara, ağaçlara da ev sahipliği yapan yeşil bir şerit ve o yeşilliği yoldan ayıran iki alçak duvar eşlik ediyor.

çoğu zaman o duvarın üstüne konulmuş kutular olur. kutunun üzerine "hediyedir" diye yazılmış, "alabilirsiniz" diyen bir not yapıştırılmıştır.

insanlar taşınırken kurtulmak istedikleri, çöpe atarsa ziyan olacağını düşündükleri, artık ihtiyaç duymadıkları, belki birinin işine yarar diye düşündükleri ama muhakkak sağlam, kullanılabilir durumdaki eşyaları o duvar boyunca bırakırlar.

en çok kitaba rastlanır orada. peşi sıra çocuk kıyafetlerine. işe yarar bir tek kitap görmedim ama şimdiye kadar. çocuk kıyafetleri işime yaramaz ama ihtiyaç olsa da oraya baş vurmazdım sanki. ama kocaman bir saksıya hayır demem.

/kaktüslerden biri fena büyüdü. öyle ki artık pencere önünde değil yerde duruyor saksısı. en geç baharda büyük bir saksıya geçmesi şart./

geçen gün duvarın üzerinde bir yığın gördüm. yaklaştıkça aynı evden çıktıklarını anladım. "taşınıyor galiba," dedim kendime. ama üst üste konulmuş mavi kapaklı, kocaman şeffaf plastik kutuları görünce durdum.

içi lego parçalarıyla doluydu. ister istemez yanlarında duran karton kutulara kaydı gözlerim. elektronikten pille çalışanlara, peluş oyuncaklardan ahşap olanlara kadar çeşit çeşit oyuncak doluydu içleri.

o an bir sürü şey geldi, geçip gitti aklımdan. ama sizin için en hüzünlüsünü seçtim. "bir çocuk daha," dedim.

"bir çocuk daha büyümüş."

sinek kızı ve sinek valesi

ilk iş olarak kupa kızı ve sinekler valesi'ni açtım. fonda teoman'ın sesi. masanın üzerinde ise bir iskambil destesinin resimli kağıtları. kızlar, valeler, papazlar...

/muhataplarım iyi bilir. çünkü ben metod oyuncusuyum. rol gereği, bir damacana suyu sırtımda on sekizinci kata çıkardıktan sonra kapıyı açan güzel kıza "sahi sizin gözleriniz ne renk?" diye soracaksam bir damacana suyu sırtımda on sekizinci kata çıkarır kapıyı açan güzel kıza "sahi sizin gözleriniz ne renk?" diye sorarım.

ve içimden dua ederim: lütfen claire dunlap yeşili olsun allahım./

kağıt oyunlarını sever misiniz bilmem. ben çok severim. geçmişe dair en çok özlediğim şeylerden biri önünü ardını düşünmeden ders asıp sabahtan akşama, uykuyu boş verip akşamdan sabaha king oynadığımız zamanlardır mesela.

şimdi de oynuyorum elbet. ama o günlerdeki karelerin, oyunun tadı bir başkaydı.

ne diyordum? kağıt oyunlarını severim. ama kağıt oyunlarının sadece kağıt oyunu olmadığını yeni öğrendim. hatta, o şarkıdaki kupa kızı ve sinek valesi tercihinin benim düşündüğüm gibi olmadığını da.

/ben kağıt falı bakarken, -elbette inanmıyorum ve gülmece unsuru olarak-, daima 'maça kızı ve kupa valesi' ikilisinin tercih ederim. falda muhatap olduğum kişi değişir ama 'maça kızı' değişmez. zengin çocukları gibi sarışın olmasam da ben 'kupa valesi'.

tanışalım.../

oysa o şarkı 'zengin kız - fakir oğlan' hikâyesiymiş. ve bu durum açıkça belirtilmiş.

dört valeden sadece 'sinek valesi'nin elinde kılıç var. (evet, hepsinde yok.) ve bu durum onun köylü ya da fakir olduğu için askere alındığına işaret.

dahası kızlar içinde bir tek 'sinek kızı'nın elinde çiçek yok. (evet, sadece onun.) çünkü sevgilisi ya da kocası savaşta olduğu için ona kimse çiçek vermemiş.

günün sorusu: labirent

beyninin kıvrımlarından daha iyi bir labirent olabilir mi insan olana?

dakika ve skor

"Senden gelen bir mektubu elime aldığımda ilk olarak sıcaklığını hissediyorum. Şarkı söylediğinde sesinde beliren sıcaklık. Kendimi ona bastırmak istiyorum ama yapmıyorum çünkü beklediğimde sıcaklık her yanımı sarmalıyor. Sonra mektubunu ikinci kez okuduğumda ve sıcaklığınla sarmalanmış bir haldeyken, yazdığın kelimeler uzak bir geçmişe ait gibi oluyor, onlara birlikte bakıyormuşuz gibi. Gelecekte oluyoruz. Hakkında pek bir şey bilmediğimiz bir gelecekte değil. Çoktan başlamış bir gelecekte. Bizim adımızı taşıyan bir gelecekte. Elimi tut. Bileğindeki yara izlerini öpüyorum."*

*:john berger, a'dan x'e - john berger tarafından kurtarılmış mektuplar

   notgibi: bold kelimeler ise benim tercihim.

kadınlar ve de erkekler

barış bıçakçı size diyor, hepinize.

kadın, erkek ayırmaksızın.

"karşılıksız veya söylenmemiş bir aşkı olan genç kadın ya da erkek, âşık olduğu kişinin hayatını iş edinen bir dedektiflik bürosu kurar. küçük parçalarını bildiği o hayatın bütününü görmek için uğraşır, çıldırır. cünkü ortaya çıkacak bütünde kendi yerinin ne olduğunu ölesiye merak eder."*

*: veciz sözler

dostsuzluk

üniversiteden sonra 'dostum' diyebileceğiniz, 'dost' kavramının içini dolduran arkadaşlarınız oldu mu?

bu soruya cevabınız, "evet," olsa bile üniversite, lise, hatta daha öncesinde kurulan arkadaşlık ya da dostlukların tadı bir başka değil mi?

yeni dostlarınızla "en son ben aradım, sıra onda" ya da "benim 'başkalarının yanında susarak yürüyebilen insanlar günü'mü kutlamadı" muhasebesi yaparken, eskilerle aylarca, hatta yıllarca konuşmasanız da dün görüşmüş, araya hiç mesafe girmemiş gibi bıraktığınız yerden devam edebiliyorsunuz değil mi?

zor değil mi, biraz yaş alınca arkadaşlık, dostluk kurmak?

/artık alıp almamakta kararsız kaldığınız lüks otomobili size satabilirim. otomobil satıcılarının klasik taktiğini kullandım, 'küçük evetler'i yeterince biriktirdim./

aksi örnekler* varsa da, belli bir yaştan sonra sadece kalbini karşı cinse açmak değil dostluk kurmak da zor iş.

karşı cins konusunda bu durum yalnızlığa alışmak, konfor alanını terk etmeye değer bir hikâye bulamamak, bulunsa bile görmezden gelmekle açıklanabilir. ama dostluksuzluğun tek bi sebebi var samimiyet noksanlığı. unutulan apaçıklık, giyilen kostümler, girilen roller.

en son ne zaman kendinizi başkalarının yanında saldınız? "haklısın", "sana katılıyorum" demeden söze başlayıp, içinizden geçeni, doğru bildiğinizi söylediniz? bencil sıfatından korkmadan "hayır" dediniz? hata yapsanız bile yargılanmayacağınızı düşündünüz? yargılayanlar olsa bile umurunuzda olmadığı günler nerede kaldı?

ben söyleyeyim: bazı özel durumlar dışında, yirmili yaşlar civarı.

ondan sonra da, toplum içinde nasıl davranacağı ezberletilmiş bireyler olarak çalışma hayatına salıyorlar bizi. taşrada ya da uzak ülkelerde halktan kopuk, birbirine sığınmış çalışma arkadaşları içinde değilseniz -ki o durumlar üniversite hâlâ bitmemiş etkisine sahiptir- kendimizi yoğun bir rekabetin içinde buluyoruz.

sadece çalışma hayatı değil sosyal hayat da adeta sonraki hamleleri hesap etmeniz gereken satranç oyununa dönüşüyor. komşular, iş arkadaşları, marketteki kasiyer kız, spor salonundaki antrenör, hatta hoşlandığımız insanla kendimiz gibi değil olması gerektiği gibi ilişkiler kuruyoruz.

/ulan, hoşlandığımız kızı ne zaman arayacağımıza dair kurallar var. hemen arayamazsın. bir kaç gün geçmesi şart.

ulan mı?

evet, "ulan"./

buzluktan çıkalı çok olmuş buz küpleri gibi köşelerinin keskinliği kaybolmuş şekilde muhatap oluyoruz muhataplarımızla. aksi takdirde, konu komşu ne der? ne der müdürümüz? asansördeki kız?

hâlinin farkında olan insan karşısındakinin de ne hâlde olduğunu biliyor. yani sahtelik değilse de doğallıktan uzak paylaşmaklar. saçının rengine yapılan iltifat samimi, arkadaşının dediği gibi kilo vermemiş olabilir. çünkü aksi durumda kendisi birine saçının rengini övmüş, diğerinin eksilen kilolarını abartmıştı.

söyler misiniz, böyle bir ortamda kime samimiyetle açılacak kimin karşınızda çırılçıplak durduğuna inanacaksınız?

ve böyle bir ortamda birine nasıl "dostum" diyebileceksiniz?

*: evet, saydım. beş tane dost sıfatını hak edecek arkadaşım var üniversite sonrası tanıdığım. kadın da var erkek de. benden büyük de var içlerinde küçük de. ama hepsinin en ortak özelliği şu: birbirimizin ciğerini biliyoruz. günahlarımızı, sevaplarımızı, zaaflarımızı, acılarımızı, korkularımızı. ne varsa....

mektup

iyi aile çocuğu federer'den en büyük rakibi ve belki de en iyi arkadaşı nadal'a.

bazan eşe yazılmış, muhasebeye soyunmuş aşk mektubu tadı verse de benim aklıma leonard cohen şarkısı chelsea hotel, no:2 geldi.

/nadal tam da son turnuvası olacağını duyurduğu davis cup'ta, belki de son profesyonel maçını oynarken./

*

vamos, rafa!

sen tenisten emekli olmaya hazırlanırken, paylaşmak istediğim birkaç şey var...

bariz olanla başlayalım; beni alt ettin... hem de çok kez. benim seni alt etmeyi başardığımdan daha fazla. bana kimsenin yapamadığı şekilde meydan okudun. toprak zeminde kendimi senin arka bahçene girmiş gibi hissettim ve beni tahmin edemeyeceğin kadar çok geliştirdin. oyunumu yeniden hayal etmemi sağladın, hatta bir avantaj elde etmek umuduyla raket başımın boyutunu değiştirtecek kadar ileri gittin...

batıl inançları olan biri değilimdir ama sen bunu bir üst seviyeye taşıdın. tüm yaptıkların, tüm o ritüeller... oyuncak askerler gibi su şişelerini dizmen, saçını düzeltmen, iç çamaşırını ayarlaman... hepsini son derece yoğun bir şekilde yaptın. gizliden gizliye hepsini sevdim. çünkü çok eşsizdi, çok kendindin.

ve biliyor musun rafa? oyundan daha çok keyif almamı sağladın...

belki başlangıçta değil. iki bin dört australian open'dan sonra ilk kez bir numaraya yükseldim. dünyanın zirvesinde olduğumu sanıyordum. ve öyleydim de, ta ki iki ay sonra sen miami'de kırmızı atletinle korta çıkıp o pazularını gösterene ve beni ikna edici bir şekilde alt edene kadar... senin hakkında duyduğum tüm o söylentiler, mallorca'dan gelen bu inanılmaz genç oyuncu, jenerasyonluk yetenek, muhtemelen bir gün bir majör kazanacak, sadece aldatmaca değildi... ikimiz de yolculuğumuzun başındaydık ve sonunda bunu birlikte başardık.

yirmi yıl sonra rafa, şunu söylemeliyim; inanılmaz bir kariyer geçirdin. on dört roland garros... ispanya'yı gururlandırdın. tüm tenis dünyasını gururlandırdın. hâlâ paylaştığımız anıları düşünüyorum. sporu birlikte tanıtmak... o maçı yarı çim, yarı toprakta oynamak... cape town, güney afrika'da elli binden fazla taraftarın önünde oynayarak tüm zamanların seyirci rekorunu kırmak... her zaman kahkahalarımızı paylaşmak... kortta birbirimizi yıprattıktan sonra kupa törenlerinde neredeyse kelimenin tam anlamıyla birbirimizi tutmak zorunda kalmak...

iki bin on altıda rafa nadal akademisi'nin açılışına yardımcı olmam için beni mallorca'ya davet ettiğiniz için hâlâ minnettarım. aslında ben kendimi davet etmiştim. orada olmam için ısrar etmeyecek kadar kibar olduğunuzu biliyordum ama bunu kaçırmak istemedim...

dünyanın her yerindeki çocuklar için her zaman bir rol model oldunuz ve mirka ile ben tüm çocuklarımızın sizin akademilerinizde eğitim almış olmasından dolayı çok mutluyuz. Binlerce genç oyuncu gibi onlar da harika vakit geçirdiler ve çok şey öğrendiler. Yine de çocuklarımın eve solak bir tenisçi olarak dönecekleri konusunda hep endişeliydim.

bir de londra var; iki bin yirmi iki'deki laver cup... son maçım. rakibim olarak değil ama çiftler partnerim olarak yanımda olman benim için çok şey ifade ediyordu. o gece seninle kortu ve gözyaşlarını paylaşmak sonsuza dek kariyerimin en özel anlarından biri olacak.

rafa, destansı kariyerinin son ayağına odaklandığını biliyorum. bittiğinde konuşuruz. şimdilik, başarında kilit rol oynayan aileni ve ekibini kutlamak istiyorum. ve bilmeni isterim ki eski dostun seni her zaman destekliyor ve bundan sonra ne yaparsan yap aynı şekilde destekleyecek.

her zaman en iyi dileklerimle, taraftarın.

roger federer

ikinci okuma

jaume cabre, itiraf ediyorum'da her okurun bildiği şeyi çok güzel söyler:

"ikinci kez okunmayı hak etmeyen kitap okunmaya değmez ama bir kez okumadan bunu bilmek imkânsızdır."

kolayca unutulacak bir ilişkiye değmez ama bunu muhatap olmadan bilmek imkansız, diyorum ben de.

sonra da sözü uzatmıyor, tıpkı jaume cabre gibi bitiriyorum:

"hayat böyle de acımasız."

soru - cevap

"yazmakta olduğum harfler," diye düşündü adam.

"yazmakta olduğum harfler hangi gözlere değecek de o gözler bu harflerden kelime oluşturacak ve o kelimelerden anlam yaratacak?"

"ne önemi var?" dedi, sonra. "önemli olan yazılmış olması."

yıllar sonra

geçen gün bir çift dikkatimi çekti. elli yaş civarı. adam kadına, "burayı sen hallet, ben diğer tarafı," minvalinde bir şeyler söyledi ve gitti. elbette duymadım, beden dillerinden hissettiğim, izlediğim manzaraya elimde olmadan kondurduğum altyazı bu oldu sadece.

nasıl da soğuk, sevgisiz, hatta öfkeli bir andı anlatamam. sanki 'eş'iyle değil düşmanıyla konuşuyordu. olmayı istemediği bir yerdeki mevcudiyetinin sebebi karşındaki insanmış gibi öfkeyle.

evli olduklarını, evli insanların büyük ama çok büyük kısmının bu şekilde olduğunu düşündüm çağrışımın sonsuz hızıyla.

/biliyorum, bu bir genelleme, bütün genellemeler sonuçta yanlış yere çıkar vesaire...

hele siz hiç öyle çiftler değilsiniz.

sevişmeleriniz banyo günlerine ayarlı değil, sevişmeden önce üzerinizden çıkanları katlayıp sandalye, koltuk üzerine koymuyor, niteliklerine uygun kirli sepetine atmıyor neresi olursa fırlatılmış kıyafetler arasında dahil oluyorsunuz birbirinizin mahremiyetine./

yine çağrışımın terkisine atlayıp sonsuz hızla bambaşka anlara gittim. sadece öfke değil nefret de görüyorum ben bu tarz çiftlerin yüzünde, davranışlarında. sadece mutsuz, gergin, öfkeli değiller. hiçbir makyaj malzemesinin kapatamadığı bir çirkinlik de gelip yerleşiyor yüze. yaşlanmak sanılan, yaşlanmakla açıklanan.

ister mantıkla ister aşkla çıkılmış olsun yolun sonu buraya varıyor galiba.

bu insanlar iyi dost, mükemmel mesai arkadaşı, kanka, ahretlik olmaya devam ederken neredeyse bütün zamanlarını birlikte geçirdikleri, birlikte çocuk gibi dünyanın en güzel şeyine vesile oldukları, mecazi ve gerçek manada bütün kirlerine şahit bir insana bu davranışları ve duyguları reva görebiliyor.

eşi yatağın diğer yanında acılar içinde uykuyu beklerken kendisi mışıl mışıl uyuyor ama burnu kızaran mesai arkadaşı için iyi gelecek ilacı unutmayayım diye akşamdan çantasına koyuyor. ofiste yan odadaki eleman mutfakta çay alırken çok dalgındı acaba bir derdi mi var diye düşünüyor, dertleniyor da eşinin yemekte düşünceli olduğunu, çok sevdiği yemeği bile tabağında bıraktığını fark etmiyor bile. bilmem kimin mesajına hemen dönüyor da eşinin mesajına yanıt vermek için öğle molasını bekliyor, hatta cevap vermeyip, akşam olduğunda 'eve gelince konuşuruz nasıl olsa' diyebiliyor. pazar günleri ne yapacağını bilemiyor da arkadaşlarıyla geçirdiği bir kaç saatten bir kaç yıl gençleşmiş olarak dönüyor.

evet, bu insanlar kötü değiller. birbirlerine kötüler. bazan yavaş bazan hızlı yıllar sonra buraya varıyorlar.

ama asıl soru şu: buna neden razı geliyorlar? orada kalmaya, bunu çekmeye, geçen zamanı seyretmeye...

dakika ve skor

"Çocukluğumda kateşizmden, kollarında beyaz fiyonklar olan lacivert takım elbise içinde, ilk uzun pantolonlu komünyondan, çıkışında sevgiliyle konuşulan pazar ayinlerinden, bütün o bildik aşamalardan geçmiştim. Sonra, o yıllarda moda olduğu üzere kurallara uyumaktan vazgeçtim, ama sembollerle alay edecek kadar da ileri gitmedim hiç. Sınıf arkadaşlarıma, ya kilisenin cebinden çıkan parayla yapılmış bütün o kutsal sanat israfının bir aptallık olduğunu, ya da -biraz da kafayı bulduğumda- günahlarımın tadını çıkarmanın tek yolunun Katolik olmaktan geçtiğini söylüyordum; ama o büyük ızdırap ya da korku anlarında da bir kiliseye gidip dua ediyordum."*

*: jorge barón biza, çöl ve tohumu

dua

"Madem ki varsın, şarkıma katıl,

Esirgeme müziğini benden,

Esirgeme Tanrım;"*

*: cevdet karal, şarkıma katıl [tanrının kurduğu saatler]

cevapsız kalan sorular

taipei'de bir intihar hikâyesi için 'ilk' zeyl:

evet, kız 'gitti'. ve genç bir adam kaldı geride. gidenin ardından, "bu gidişte benim payım var mı? varsa ne?" diye soran bir adam. bunun sorusunu ve azabını taşıyan bir adam. çünkü, böyle bir 'gidiş'in peşi sıra herkes suçlar kendini. en azından sorar: benim payım var mı, engel olabilir miydim?

bir de ben kaldım geride. cevabını arayan bir çok soruyla...

kızın arayıp tıraş bıçağı istemesinde bir gariplik yok; çünkü otelde verilen hizmetlerden biri bu. ama ya oğlana tutması için elini uzatmışsa.

kız oğlana sarılırken, "gitme" mi diyordu? yoksa bu ihtimali aklına dahi getirmeden paylaştıkları anlar için teşekkür mü ediyordu?

ya oğlan? neden "gitme, kal" demedi? dese, kız kalsa değişen bir şey olmayacağı için mi? yoksa kızı anladığı, kararına saygı duyduğu için mi?

görev bilinci baskın çıktığı ve görevinin gideni durdurmak değil gidişine saygı göstermek olduğunu hatırladığı için mi?

belki de, gitsin istedi. o gidebiliyorsa ben de gideyim.

peki, kız neden vaz geçmedi gitmekten? her şey değişmiş gibi olsa da bir süre sonra eski haline döneceği için mi?

*

ama cevabı bildiğim bir yer var. "açarken dikkat et, elini kesmeyesin." dediği yer.

o sevgiyi, o şefkati iyi bilirim işte.

o sahne: taipei suicide story (2020)

/her şey bir denklikle başladı. birbirine denk düşen bir sürü şeyle.

elimde boş bir çerçeve, kitaplığın karşısındaki duvarda tam da o boyutta bir boşluk vardı. nihayet, duvarımda görmek isteyecek kadar güzel bir şeye rastladım.

ama filmi izlememiştim. dahası duymamıştım bile. filmi izledim, çerçeveyi doldurdum, kitaplığın karşısındaki duvara astım./

KEFF namlı tayvan-amerika kırması yönetmenden, senaryosu da ona ait kırk beş dakikalık bir kısa film bu. biraz acı, biraz ateş, en çok da ters köşe. gerçekten kısa ama fazlalıkları atılmış, derdini kırk beş dakikaya sığdırmış bir film de denilebilir.

filmin afişine bakıp, tanıtım yazısını okuyunca uzak doğu usulü before sunrise (1995) beklediğimi, resepsiyon görevlisi ile genç kız arasındaki konuşmaları izlerken, "pekala, chungking express'teki hikâyelerden biri olabilirmiş" diye düşündüğümü inkar etmeyeceğim.

/evet, 'inkar' ve 'inkar etmeyeceğim' kalıbı yenilgiye değilse de, bir yanılgıya işaret ediyor./

film bir otelde geçiyor. filmin başında taksiyle otele gelen çifte bakarak saatlik, ucuz otellerden sanıyorsunuz ama öyle değil. intihar oteli burası. müşterilerin sadece bir gecelik rezervasyon yaptırabildiği, ne olursa olsun sabah olduğunda çekip "gittiği" bir otel bu.

otel ilk açıldığında kabul edilemez bulunmuş olmalı ki o ilk günlerde önünde gösteriler yapılırmış. resepsiyon görevlisinin ailesi oğullarının nerede çalıştığını kendilerine saklıyor mesela. oğullarının lüks bir otelde çalıştığını söylüyormuş soranlara.

otel çalışanları sadece müşterilerin arzularına saygı duymuyor, arzuları gerçek olsun diye en iyi malzemeyi onlara sunuyorlar. müşterilere iyi hizmet sundukları için mutlu ve gururlu olduklarını söylemek mümkün. kaldı ki, korkunç bir yabancılaşma içinde ölüleri bozulduğu için çöpe atılacak nesneye, içindeki bittiği için kurtulmaları gereken bir ambalaja indirgiyorlar.

tıpkı, hastaya bakınca ruhu olduğunu unutup biyokimyasal bir makine gören doktorlar gibi. ama bu bir eleştiri değil, böyle bakamayınca mesleği sağlıklı icra etmenin mümkün olmadığına işaret.

/bu otellerin varlığına dair bir kaç haber okuduğumu hatırlıyorum. ama film bu gerçeği mi işaret ediyor, yoksa zamansız bir distopya mı anlatıyor emin değilim.

belki de haber sandığım, bu filme dair paylaşımlardı./

film sonbahar renkleri ve soğuk mavinin hakim olduğu mekanlarda geçiriyor. kameranın durduğu yer her defasında çok güzel. adeta görmeniz için değil, hissetmeniz için bu olanlar diyor yönetmen. tek bir sahne dışında müzik  yok. orada da, yeri ve zamanında.

filmi belgesel ya da tanıtım filmi olmaktan çıkaran kırılma ise bir haftadır "gitmediği", otelde kalmaya devam ettiği fark edilen genç kız sayesinde oluyor. resepsiyon görevlisi ile genç kız arasındaki "ilk an" güzel şeyler olacağına dair hisler büyütüyor şahit olanlarda.

kız, hayatı boyunca kendini yalnız hissetmiş ama otele gelince hiç de yalnız olmadığını, kendisi gibi başkaları da olduğunu öğrenince gidememiştir. yalnızlık hissetmemek hoşuna gittiği için de otelden ayrılmamıştır.

tesadüf bu ya. gece otelden çıkıp yakındaki bir markete gidiyorlar. ve elbette konuşuyorlar. birbiriyle konuşabilen, birbirini anlayan iki insan: içimizde birbiriyle konuşan yaprak bolluğu/ yalnızlık bir başına kalmıştır.

/bir sürü güzel cümle, doğru saptama var o sohbette. al her birini, sosyal medyada paylaş. bir kaç 'beğeni'ye sebep olabilir bile. gerçekten iyiler./

otele dönerler. kız odasına çıkar ve bir süre sonra resepsiyonu arayıp odasına tıraş bıçağı ister. hatta hangi markanın daha iyi olduğuna dair konuşurlar bile. belki de bu, oğlan onu sudan çıkartsın diye elini uzatmaktı.

resepsiyon görevlisi tıraş bıçağını odaya asansör mantığıyla çalışan tüple yollamak yerine bizzat kendisi götürür. o eli tutmak, bir daha bırakmamak için çıktı sanırız.

o sahne, o sırada, odada. hayat galip gelmiş, görevinin ne olduğu deneyimli mesai arkadaşı tarafından kendisine hatırlatılmış resepsiyon görevlisi kırmızı kadifeyle kaplı tepsideki tıraş bıçağı paketini genç kıza sunarken:

perdesiz gitar eşliğinde odaya girer. gitar sesi örttüğü için duymayız ama kız televizyonun karşısında karaoke şarkı söylemektedir.

- sesin güzel. neden durdun?

çocuğa bakar, ayağa kalkar, bir şey söylemeden karşısında durur. çocuk tepsiyi takdim eder.

- istediğin tıraş bıçakları... açarken dikkat et, elini kesmeyesin.

kız hiçbir şey söylemeden tepsideki tıraş bıçağı paketini alır. kızın yüzünde "n'olur allahım, bir şey desin" ifadesi. ki sahne boyunca bu ifade yüzünden eksik olmayacak.

- e? kararını verdin mi?

- henüz vermedim. önce bir duş alacağım. sonra ne hissettiğime bir bakacağım.

- kulağa iyi geliyor.

sessizlik girer araya. asla suskunluk değil.

- o zaman... seni rahat bırakayım.

oğlan sırtını kıza döner ama odadan çıkışını başlatacak ilk adımı atamaz. kız gelip arkadan ona sarılır, yüzünü sırtına yaslar. "teşekkürler" diye fısıldar.

resepsiyon görevlisi geriye döner ve bir şey söylemek istercesine genç kıza bakar. o şey dilinin ucundadır sanki. o susunca kız sorar.

- sorun ne?

- yok bir şey.

"emin misin?" diye sorar kız bir daha. cevap gelmez oğlandan. uzun bir suskunluğun ardından, "iyi geceler" der sadece.

"iyi geceler," der, kız. uğurlar gideni.

sanço panza'yla ilgili gerçek

franz kafka'dan. kâmuran şipal çevirisiyle...

*

Sanço Panza, hani kendisi hiç övünmüş değil bununla, ele geçirdiği bir alay şövalye ve haydut romanını yıllar yılı akşam ve gece saatlerinde okuyarak, sonradan Donkişot adını verdiği şeytanını oyalayıp dikkatini üzerinden başka yöne çekmesini öyle becermiş ki, gemi azıya alan şeytanı en çılgınca işlere kalkışmış, ama ortada kendisi için belirlenmiş bir obje -ki bu da Sanço Panza olabilirdi ancak- kalmadığından, çılgınlıklarının kimseye zararı dokunmamıştı. Sanço Panza, artık bu özgür insan, sakin serinkanlı, belki bir sorumluluk duygusuyla davranıp çıktığı seferlerde, Donkişot'un peşini bırakmamış, bunu da ömrünün sonuna kadar kendisi için büyük ve yararlı bir eğlence bilmişti.

*

sevdim. kaptan ahab'la ilgili düşüncelerimi hatırlattığı için daha da sevdim. 

bugün olsa 'kafkavari' derdim, o ayrı.

bazı cümleler

abimle konuşuyoruz. -ki kendisi büyük teyzemin büyük oğludur- laf arasında, "hani bir defasında demiştin ya" diyerek, benden duyduğunu söylediği bir cümle ile durumu özetledi.

dürüst olmak gerekirse, benim söyleyebileceğim, söylemek isteyeceğim hikmet referansı da taşıyan, iyi söylenmiş bir cümleydi. ama o cümleyi ne zaman, ne üzere söylediğimi hatırlayamadım.

hatırlama çabası sırasında ise şunu fark ettim: ben bu durumu çok yaşıyordum.

birileri benden duyduğu(nu iddia ettiği) bir cümleyi söylüyor, ben çoğunlukla ne kadar düşünsem de o cümleyi söyledim mi, ne zaman, ne üzere söyledim, hatırlayamıyordum.

iki ihtimal var bence.

ilki, ben gerçekten de öyle cümleleri heybesinde taşıyan, yeri gelince paylaşan biriyim. (bence güzel)

ikincisi de, benden duymamış olsalar bile benden bu tarz cümleler duyabileceklerine itimatla bahsi geçen cümleyi ya da anlatıyı bana yakıştırmaları. (galiba bu daha güzel)

yalan dolan

her ilişkide taraflardan birinin diğerine, "bana yalan konuşman değil sana inanmıyor olmak üzüyor beni," dediği bir an vardır.

ve çok acıdır.

/peki, her ilişkide değil./

ama kaçınılmaz bir an vardır. gerçek acı asıl o anda saklıdır. muhtemelen yukarıda bahsi geçen andan çok öncedir.

o an, 'ne söylese inandığımız dönem'i bitirip 'ne söylese inanmadığımız dönem'i başlatır.

/evet, her ilişkide./

bir masada iki kişi: sev beni

çayından son bir yudum aldı, masaya bıraktığı fincanı parmak uçlarıyla ortaya doğru itti. bir süre camdan dışarı, belki de apansız bastıran yağmurda ıslanmamak için koşuşan insanlara baktı. bakışlarını oradan alıp az önce masanın ortasına doğru ittiği fincana verirken konuşmaya başladı:

- sev beni.

- emir mi bu? yoksa bir rica mı?

- hiç sevilmemiş gibisin, demiştin ya hani. sev o zaman.

- ne emir ne rica. teşhisi koydun, tedavi de et.

- sanırım öyle...

* 

sevilmemiş yerlerinden sevdim ben de. yaralarından öptüm. iyi oldu mu bilemem ama yetmedi.

kaldı ki, yetmez. hiçbir zaman yetmez.

tehlikeli şiirler - yetmiş bir

tehlikeli şiirler okuyalım leyla

a. cahit zarifoğlu'dan bir şiir* mesela

Korkuyu kapışır taşlar

karanlık kendine çekince perdeyi

göz hüzünle odayı kapar

el uyur ve akvaryumda balık

resmi çekilmiş nehir

Böyle bir çiçek vardı

Rüyamdaki geçit büyüyüp büyüyüp

Büyüyüp büyüyüp büyüyüp

Espası bir tek gece

Ezip el tutan

Alnını bütün bir duvara dayıyan

ve sesleri bir orman büyüklüğünde

güneşe yol yapan çocuk

güreşip bütün gelişleriyle

gecikmiş bir deniz feneri

Saati yalvarır hızla

Şafağı çoğaltır kan akan damar

Adım zorlar kapıya çağrılan

En korkulan gerçeği

Bir boyun eğişle girilen

böyle bir çiçek vardı

kılcal kökleri

çağın sarsıntı duvarlarından

burası bir adam

bir aşk çapında

bir çeşit hapishane tutulan

akıp giden su uyanınca adam

suyu geçmek isteyen karınca

bir taşın alevinden basarak ellerine

kaçınca adam

bırakmaz eşyasını da uykuda.

*:orası neresi burası bir adam

gökkuşağı

bahçede yalınayak oynayan iki çocuktan büyüğünün şaka olsun diye diğerine tuttuğu hortumun ucundan gökyüzüne fışkıran sular koyu yeşil çimenlere dökülürken küçük bir gökkuşağına sebep olmuştu.

konum - on dört

uzanıp başımı kucağına koymak ile karşında durup sol yanağımı sağ avucuna yaslamak arasında bir yerlerde.

syntynyt suruun ja puettu pettymyksin*

sıradan başlayalım söze, bir klişeyle: her türden müzik dinlediğim günlerden geçiyorum. genellikle sözlerini anladığım müzikler tercih etsem de istisnalar yok değil.

/güfteye yani söze önem vermek ile müziğe odaklanmak arasındaki farka işaret eden bir şeyler okumuştum. melankolik ve hüzünlü olduğu zamanlarda şarkıların sözlerine dikkat edermiş insanlar.

evet, sadece 'söz' değil 'hüzün' de öyle burada. fena durmasa da "yakışandır" diye övünecek kadar aptal değilim ama./

o istisnalardan biri de fallen leaves'ten bu yana bıkmadan dinlediğim, maustetytöt ikilisinin "hüzünle doğdum ve hayal kırıklıklarıyla giyindim" diyen şarkısı oldu.

/başka şarkılarını da dinledim, konser kaydı ve videolarını da izledim ve anladım ki, aki kaurimäki rol yapsınlar diye değil kendileri olsun diye filme dahil etmiş onları./

filmde japoncadan italyancaya bir sürü şarkı var. hepsi de çok güzel ama bu şarkı bambaşka bir yerden yakaladı beni. fince tek bir kelime bilmesem de şarkı beni benden almış, sarıp sarmalamış kuşatmıştı.

gugılın çeviri departmanında çalışan yiğitlere sorunca sözlerindeki şiiri de gördüm. "gördüm," diyorum çünkü şüpheye yer bırakmayacak biçimde hissetmiştim.

"demlikte küf tutmuş kahve" diyerek kendi kendine mırıldanır gibi başlayan şarkı, nakarat kısmında hem müzik hem de söz olarak şiire ulaşıyor.

sonsuza kadar tutsağım burada

mezarlığın bile çitleri var

dünyadaki zamanım nihayet bulduğunda

beni iyice derine göm

senden hoşlanıyorum da kendime yok tahammülüm

seni bilmem ama ben başkasını aramıyorum

olur da buradan gidersem kendi hatrım için yaparım bunu

fincenin fonetiği ise muhteşem...

*:maustetytöt, syntynyt suruun ja puettu pettymyksin

özgürler

murakami'nin ikinci fırın saldırısı* adında bir öyküsü, öyküde de renksiz tsukuru tazaki'nin hac yılları'nı hatırlatan mükemmel bir kapitalizm eleştirisi vardır.

özetle, saat altıda hafif bir akşam yemeği yedikten sonra dokuz buçuk gibi yatan karı koca saat ikide yoğun bir açlık hissiyle uyanır. ama buzdolabı neredeyse boş, altı şişe bira, bir soğan ve domates sosundan başka yiyecek hiçbir şey yoktur. bolca karbonhidrat ihtiva ettiği bira içmeye karar verirler. o sırada adam, üniversite yıllarında en yakın arkadaşıyla yaptıkları fırın soygunundan bahseder.

/bu murakamiesk hikâyeyi hem söz uzmasın, hem de merak eden alıp okusun diye atlıyorum./

karısı da sanki bu anı bekliyormuş gibi, hadi bu soygunu yineleyelim der, üzerine adamı da ikna eder. ikinci el arabalarının arka koltuğunda battaniyeye sarılı otomatik av tüfeği, kadının rüzgârlığının cebinde yedek kovanlar tokyo sokaklarında açık fırın aramaya başlarlar. ama bütün fırınlar kapalıdır. onlar da mcdonald's şubesi 'saldırısı'na karar verirler.

içeride, başlarını masaya koymuş uyuyan iki üniversiteli ve üç çalışandan başka kimse yoktur. adam emniyeti kapalı tüfeği kasiyer kıza doğrultunca şube müdürü,, "parayı alın," der. "saat on birde parayı kasadan topladılar, pek fazla yok burada olanın tümünü alın. sigortamız var ne de olsa."

aynı adam, ön kepenkleri indirip tabelanın ışığını kapatın, dediklerinde, sudan çıkmış balığa döner. "bunu yapamayız," der. "izin almadan dükkanı kapatırsam bundan ben sorumlu tutulurum."

bu saçmalık, adamla karısı para değil otuz big mac istediğinde doruğa ulaşacaktır. "size kasadaki parayı versem, başka bir yerde sipariş verip yeseniz?" der müdür, son bir umutla. "aksi hâlde hesaplar fena karışacak."

*

diyeceğim o ki, siz hâlâ özgürlüğü kadınların dekoltesinde, etek boyunda, bedenin arayın ya da eleştirinizi bunun üzerinden yapın.

ezberlenmiş, hatta emredilmiş hayatlar yaşıyoruz. hayal ettiğimiz işe, eve, arabaya, telefona sahip olmayı başardıkça özgürlüğümüzü kıyısından köşesinden parça parça kaybediyoruz.

dahası bile isteye feda ediyoruz...

*:ortadan kaybolan fil, doğan kitap

dua

"Biliyorsun Rabbim, bilmiyorum kendimi.

Ben bu gece de yalvaracağım,

sen bu gece de affet beni."

*:ibrahim tenekeci, kimsenin kalbi

bir çift söz

lisede bir kız vardı. sonda. adını hatırlamıyorum, birazdan anlatacaklarımı saymazsak ona dair bir anım da yok. ama bir takım fotoğraflar var gözümün önünde.

o kadar sessizdi ki sanki yok gibiydi. güzel sayılmazdı. saçları kısacık, diğer kızlara göre uzun boyluydu. kıyafet yönetmeliğine en uygun giyinen kız oydu bence. konuştuğu zaman öğretmenler gibi konuşurdu. söyleyecek çok şeyi varmış da susuyormuş, ağzından çıkacak her söz bir kapıyı açacakmış havası vardı. şairdi belki de.

teneffüslerden birinde defterlerinden birinin boş olması gereken ilk sayfasında şiirimsi bir şeyler dikkatimi çekti. şiirimsi deyişim, 'olmamış' manasında şiir denemeleri diye değil mısralar halinde yazılmış olmalarından. kaldı ki hiçbirini hatırlamıyorum.

ama bir özlü söz kaldı aklımda: dağların zirvesinde kuşlar da yılanlar da bulunabilir. ama birisi oraya uçarak diğeri sürünerek gelmiştir.

kelimesi kelimesine değilse de, mana buydu. mesnevi'den alıntıdır diye tahmin ettiğim, mevlana'ya mal ettiğim bu sözün doğrusunu, kime ait olduğunu bilmiyorum. merak edip de araştırmadım ama çok kullandım.

/elbette arkadaşımı anarak, kime ait olduğunu bilmiyorum diyerek. diğer türlüsü hem ayıp hem de haram lokma yemek gibi./

ne zaman bir arkadaşım motivasyona ihtiyaç duysa, ne vakit birisi "neden bütün bunlar benim başıma geliyor?" diye sorsa, "olmuyor, başaramayacağım" dese, kırdım camı, söyledim sözü.

ne de olsa, başarıya giden tek bir yol yoktu. bazı yollar uzun, bazı yollar meşakkatli, engellerle doluydu. üstelik yol kadar bizim yola nereden çıktığımız, donanımlarımız da önemliydi.

*

ama bir süredir bu sözün anlamı değişti benim için. neden bilmem, bambaşka bir hâlin ifadesi olup çıktı. önemli olan 'yol' ya da 'yolculuk' değil 'yılan'lık ya da 'kuş'lukmuş gibi geldi.

ünlü, popüler, trend, topic vs. insanlara bakıyorum. zirvedeler, herkes onları konuşuyor, milyonlarca takipçileri var ama biri 'yılan' diğeri 'kuş'. 

ikisi de aynı mevkide. 'yılan' torpille, babası, dayısı, siyaseti sayesinde orada, 'kuş' ise alınteri ve donanımlarıyla.

anket

burhan eren, 'çocuklar için denemeler' alt başlıklı yıldızlı atlas kitabında yer alan iki nokta üst üste başlıklı 'deneme'de kendi kendine 'anket' yapıyor:

Bir gün: Cumartesi.

Bir şehir: Hiç düşünmeden İstanbul.

Bir renk: Masmavi.

Bir yemek: Hangi birini sayayım bilmem ki.

Bir ceket: Kadifeden bir ceket. Fitilli ve uçuk kahverengi.

Bir çiçek: Hanımeli.

Bir gül: Rüzgâr gülü.

Bir kuş: Sülün.

Bir mısra: "Kimsenin yok, yağmurun bile, böyle küçük elleri."

Bir ders: Ne dersi?

Bir kitap: Küçük Prens.

Bir gezegen: Küçük Prens'in gezegeni.

Bir içecek: Andımız.

Bir kahkaha: Hah hah ha!

Bir ay: Ağustosun son on beşiyle eylülün ilk on beşi.

Bir deniz: Akdeniz.

Bir gemi: Kağıttan gemi.

Bir soru: "Maveraünnehir nereye dökülür?"

Bir adam: Kardanadam.

Bir ağaç: Kiraz ağacı.

Bir fiil: Güzeltmek.

Bir şair: Yunus Emre.

Bir ses: Annemin sesi.

Bir şarkı: Gökyüzünde yalnız gezen yıldızlar...

Bir dilek: N'olur?

*

bunlar da benimkiler:

bir gün: otuz bir aralık öğleden sonra

bir şehir: ankara

bir renk: eğrelti otu yeşili

bir yemek: hamsili pilav- su böreği- sarma

bir ceket: lacivert, üç düğmeli, düğmeler gümüş rengi

bir çiçek: nergis

bir gül: baş aşağı asılarak kurutulan sarı gül

bir kuş: albatros, göklerin o münzevi dervişi

bir mısra: "kapanmaz yağmurun açtığı yaralar çocuklarda"

bir ders: boş ders

bir kitap: erbain

bir gezegen: inadına plüton

bir içecek: su

bir kahkaha: dolu dolu

bir ay: takvimlerde yer almayan, ağustosun on beşi ile eylülün on beşi arasındaki o ay

bir deniz: libya denizi

bir gemi: bandırma vapuru

bir soru: "neden büyük ırmaklardan bile heyecanlıydı/ karlı bir gece vakti bir dostu uyandırmak"

bir adam: babam

bir ağaç: at kestanesi

bir fiil: özlemek

bir ses: cama vuran yağmurun sesi

bir şarkı: yar imiş meğer

bir dilek: kalbine ılıklık ver allahım

kadınlar

taşı kuyuya atıyorum: nisa tayfasının erkeklerle aynileşme çabasını anlamıyorum.

*

kadın'a inanıyorum. kadınlara...

güzelliklerine, onlar olmasaydı dünyanın kurak, hayatın renksiz olacağına.

sadece kadın sevdiğim için değil kadınların tarafını tuttuğum için de böyle bu.

tarih boyunca hemcinslerinin üstünlüğünden emin büyüyen erkek çocuklarının aksine asıl kadınların bir üst sınıfa ait olduğunu düşünüyorum. ve sadece erkeklerden ibaret bir hayatın çekilmez ve ruhsuz olacağını.

*

kanunlar önünde mutlak denklik söz konusu olsa da kadınların gündelik hayatın içine tam olarak sokulduğunu söyleyemem. bu anlamda hâlâ çok yol almak gerekiyor. kadınların tek başına, güvenle yolculuk yapabilmesi hâlâ hayal. ama dünya böyle bir yer olsun istiyorum.

başarı hikâyeleri, kadın şirket yöneticileri, milletvekilleri, devlet başkanları ise yanlış örnekler. onlar orada erkekliğin bir temsili gibi varlar.

kürsüye çıkınca erkeklere ait bir beden dili kullanıyorlar mesela. en çok pantolon giymeyi, kıravatta ısrarlı değillerse de bluz yerine ceketi tercih ediyorlar. hiçbir kadın politikacı kürsüde kadın gibi konuşmuyor, kendinden önceki erkek politikacı nasıl konuşmuşsa çok menem bir şeymiş gibi onun taklidini yapıyor adeta.

*

tam burada aklıma bir soru geliyor: "acaba," diyorum. "erkek egemen tarih kadınların şansı, güzelliklerinin garantisi olabilir mi?"

"ne de olsa, binlerce yıldır savaşlara katılmayan, politikada ve devlet hizmetlerinde nadiren bulunan kadınlar böylece hayatın gaddar ve sahte yanlarından uzak kalabildiler. bu da özlerini korumalarını kolaylaştırdı, ruhlarını kirlenmekten korudu."

dakika ve skor

"İlahiler okunup dualar edildi; af dilenen dualardı bunlar, düş kırıklığıyla sona ermiş olayları kabullenmeyi, isyan etmemeyi bildiren dualardı. Ama yenilenlerin kaderi böyledir: Olması gereken er ya da geç olur; kaldı ki diğer olasılıkta, zafer olasılığında sonuç trajedi olacak ve yenilenlere şimdi yaşadıklarından çok daha büyük bir yıkım getirecekti. İşte yenilenlerin avuntusu budur."*

*:jamaica kincaid, annemin otobiyografisi

kalbi çiçek*

"karanfil elden ele" değil bu. karanfil elden ele gibi. 

pazartesi sabahı "yankı"sı da sayılabilir.

bu şarkı, 'kalbi çiçek'lere gelsin benden. gıdısı olanlar dahil...

*emre nalbantoğlu, kalbi çiçek

cesaret

o yaz, hasan dedenin son yazı olabilirdi. öyle demişti yakari telefonda. sevgilimle yollara düştük. hasan dedeyi ve babanneyi tanımasa da, yakarilere çok defa misafir olmuştu. havaya asılı hüzne rağmen tıpkı büyük şehirdeki evde olduğu gibi vadiyi vadi yapan tepelerden birinin yamacındaki evde de sıcak karşılandı, iyi ağırlandı.

bir ara evdeki havanın ağırlığından kaçmak için üçümüz çarşıya çıktık. turist gözleriyle insanları seyredip sesleri dinledik ve yürürken sohbet ettik. nasıl olduysa denize açılan o küçük şehrin küçük merkezinden uzaklaşmış olmalıyız ki etrafta insan kalmamıştı.

sadece yirmi metre kadar önümüzde kolkola yürüyen iki adam ve bir kaç adım gerilerinde sohbet ederek onları takip eden, eşleri olduğunu düşündüğümüz iki kadın. hatta bu manzara üzerine eleştirel bir bakışla neler neler konuştuk.

birden bire adamlar iki yana ayrıldı. ellerinde birer tabanca ışıltısı parıldadı. o iki kadın, "yapma kurban olduğum", "sok onu beline" falan diyerek adamlara sarıldı. elinden, kolundan, ceketinin eteğinden tutup uzaklaştırmaya çalıştı.

o kısacık anda, "ne yapıyorsunuz bey amca. yakışıyor mu?" diyerek aralarına girmek ve onları birbirinden ayırmak için fırladım. ama iki el beni tuttu. sonra da, "ben olmasam az ölüyordun", "hayatını bana borçlusun, istediğim her şeyi yapmak zorundasın" diyerek benimle yıllarca dalga geçtiler.

/bu anıyı, ne kadar korkusuz, cesur ve kahraman olduğumu söylemek için anlatmadım elbette. bu hayatta korktuğum bir sürü şey var. iyiki de var./

benimki sadece refleksti. biraz, çok değil beş saniye düşünebilsem asla o hamleyi yapmazdım. kayıtsız kalamazdım ama eli silahlı, o silahları birbirine doğrultmuş iki adamın arasına girip onları ayırmaya kalkmazdım.

babam çok üzülür, annem çok ağlardı. yakari suçluluk duyardı kesin. ailesi yaklaşmakta olan bir kaybın yüküne, gerçekleşmiş bir kaybın ağırlığını eklerdi. sevgilime "dünyanın sonuna bile gitse" eşlik edemezdim artık. mahkeme, cenaze vs. bir sürü sıkıntı olurdu sevdiklerime.

o yüzden şeref yoksunu, aşağılık insanların bir kadına, çocuğa ya da kendinden zayıf birine şiddet uyguladığı haberleri önüme çıkınca seyretmiyorum ama orada var olduğunu bildiğim olaylara karışmamayı tercih eden insanları anlayabiliyorum.

çünkü o şeref yoksunu mahlûkun kim olduğunu ve neler yapabileceğini bilemiyoruz. müdahil olursa başına ne geleceğini de.

ve suçun büyüğünün duruma ivedilikle müdahale etmeyen kolluk kuvvetlerinde olduğunu düşünüyorum. hem de iki defa: ilki asli görevlerini yapmadıkları için, ikincisi de insanlara bir açmazın ağırlığını yükledikleri için.

bir de durup izleyenler, hatta cep telefonlarını çıkarıp videoya çekenler var ki, allahlarından bulsunlar. soysuz yaratıklar.

konum - on üç

fallen leaves (2023)* ile porto (2016)** arasında bir yerlerde.

*: aki kaurismäki

**:jim jarmusch

insan değil

bin dokuz yüz elli bir. john fowles'ın tuttuğu günceye* itimat edersek; bir ekim...

iş arayışındaki john fowles nihayet olumlu bir yanıt alır. yeni yıldan itibaren atina'nın güneyindeki spetsai adasında bir okulda çalışacaktır. anargyrios ve korgialeneios kolejleri...

vatanlarından uzakta yaşayan iki zengin yunanlı hayırseverin, spetsai'de doğmuş iki tütün baronunun bağışlarıyla yapılan bu okul geleneksel ingiliz okulları örnek alınarak kurulmuş ve bin dokuz yirmi yedide eric sloman adlı bir ingilizin müdürlüğünde açılmıştır.

gerisini bir zamanlar türkçede moda olan ama şimdi unutulan lawrence durell'dan dinleyelim:

"en iyi aileler oğullarını devlet adamı olacak şekilde eğitilsin diye buraya gönderir ama sonuç daima hep aynı sanki. devlet adamı yerine siyasetçi yani çok farklı tür bir hayvan oluyorlar."

*: birinci cilt 1949-1965, ayrıntı yayınları

dakika ve skor

"Arşivdeki fotoğraflarına bakar. Stephen King romanı okuyan bir işinsanının yanında Batman kılığında dalgın bir çocuk yolculuk ediyor. Ona Vicente'nin dört beş yaşlarındaki halini hatırlattığı için bu fotoğrafa bayılıyor, o zaman da şimdiki gibi baş başa yaşıyorlardı, çocuk daima vampir pelerini giyer, korsan kılıcı olmadan sokağa adımını atmazdı. Bir akşam aceleleri vardı, çocuk kılıcını almayı unutmuş, geri dönmek istemiş, Carla buna itiraz etmişti.

Vicente ise yarı ciddi, yarı üzgün, "Geri dönüp kılıcı almazsak seni nasıl koruyacağım peki anne," demişti."*

*:alejandro zambra, şilili şair

günün sorusu: altı çizili satırlar

bazı insanlar neden satırların altını çizmekten kaçınır? donanımlarının vasatlığı ile yüzleşmekten korktukları için mi yoksa iç dünyamı ele veririm diye mi?

mektup

son sıcaklar at kestanesinin yapraklarını kavurdu. neredeyse siyaha çalan kuru yapraklar, yazgılarına uzak düşmüş olmanın acısıyla günlerdir kendilerini bu trajediden kurtaracak güçlü bir rüzgârı, mümkünse ona eşlik edecek bir yağmuru bekliyor.

fallen leaves (2023)

ya da "bir film izledim, bir çok filmi andım".

/en başta, anlam değilse de fonetik benzerlikten fallen angels (1995).../

her şeyden önce film yerine hikâye demek isterim bu filme. seksen bir dakikalık, modern zaman dizilerinde ancak bir bölüm olabilecek uzunluğu ile kısa film olamayacak kadar uzun, normal bir sinema filmine göre kısa, edebiyat olsa novella denilebilecek bir hikâye.

has yönetmenlerden aki kaurismäki, usul usul akan, fazlalıkları acımadan atılmış, şiir gibi film yapmış. neredeyse her sahnesi diyalog yerine müzikler eşliğinde perdeye yansıyan, kurgusu eksilte eksilte tamamlanmış, ışık ve renk tercihleri ile yönetmenin ruhdaşı jim carmush'a [only lovers left alive (2013)] selam durduğu bir film.

sıradan iki insan, yapayalnız iki ruh karşılaşır ve aşk olur. ama kavuşamazlar, çünkü adam kadının telefon numarasını kaybeder. [mr. nobody (2009) gelir akla. ama orada sebep, "teksas'ta bir kelebeğin kanat çırpması" iken burada holappa'nın dikkatsizliğinden başka bir şey değil.] tekrar bir araya geldiklerinde ise ansa adamın alkol bağımlısı olduğunu anlar. [bir leaving las vegas (1995) hayranı olarak ben ve sera'yı hatırlamamak mümkün değildi. ama ben ölmek için içerken, holappa hayata tahammül edebilmek için alkole sığınıyor.]

çünkü ansa, hem babasını hem de abisini alkol bağımlılığı yüzünden kaybetmiştir ve alkole anlayışlı yaklaşması mümkün değildir. holappa alkolü bırakıp kadına tekrar ulaştığında, kadın, "gel," der. "hemen gel!"

ama payına yağmurla yıkanan camın ardında, ıslak kaldırımı seyrederek beklemek düşer.

çünkü sevinçle pansiyondan dışarı fırlayan adama tren (muhtemelen tramvay) çarpmıştır. ama bunu bilmeyen kadın bir defa daha makus talihine yenildiğini düşünür ve minimalist yaşantısına geri döner. [perfect days (2023) dediğinizi duyar gibiyim ama bu bir tercih ya da güzelleme değil. aksine mecburiyet. para için bulabildiği her işte çalışmaya hazır ansa'nın hirayama ile yalnızlıktan başka ortak yanı yok. hele elektrik faturasını okuduğu bir sahne var ki, anında tek keyfi olan radyoyu kapatması, bununla yetinmeyip lambayı söndürmesi iç acıttı.]

/evet, dayatılan değil tercih edilen güzel. hayatın her alanında olduğu gibi./

merak etmeyin ama bir araya gelecekler ve bir sonbahar günü parkta, kuru yapraklar üzerinde geleceğe yürüyecekler.

*

en iyi 'hatırlama'yı ise en sona sakladım.

ikinci karşılaşmada (ki bu, tesadüften çok göz göze gelebilmek için sürekli onun gözlerine bakmak gibiydi) ansa holappa'yı evine, akşam yemeğine davet eder. ama bir problem vardır; minimalist(!) yaşantısına ikinci bir tabağa, çatala, bıçağa olanak yoktur. onları satın alırken bütün aşk sözcüklerinin boşuna, aslolanın eylem olduğunu anlıyorsunuz: ansa holappa'yı seviyor, ansa holappa'yı seviyor...

yemeğin peşi sıra adamın alkol sorununu fark eden ansa, babası ve abisinden sonra buna bir defa daha şahit olmak istemediğini söyleyince de kendisine yolun gözüktüğünü anlayan holappa ceketini alıp gider. ve ansa tabağı çatal ve bıçakla birlikte çöpe atar. biraz kırgın ama öfkeden uzak. evet, aşk bitmiştir. ya da, bu ilişkinin bir geleceği yoktur.

bazan bir tabak bile her şeyi anlatıyor aslında. tıpkı konserveler gibi.

[vesikalı yarim (1968), sabiha ve halil'in konserve kavanozlarını rafa dizdiği sahne. bak buradayız, en azından bu konserveler bitene kadar. söz...]

soru - cevap

" - aradan geçen bunca yıl boyunca beni hiç unuttuğun oldu mu?

   - unutuyordum elbette. ama bu insanın yaşadığını, nefes aldığını unutması gibi bir şeydi."*

*: ivan bunin, güneş çarpması - natali

anwar el ghazi

kendisi futbolcu. fas asıllı hollandalı. geçen yıl mainz05'e transfer olunca radarıma girdi. çünkü mainz05 bir liverpool değilse de en sevdiğim takımlardan biri(ydi).

iyi futbolcudur. oynadığı takımlardan, o takımlara verdiği katkıdan da anlayabilirsiniz bunu. ne denli büyük bir karakter olduğunu ise gazze'de olup bitene kayıtsız kalmayarak gösterdi. ve bir kahramanım daha oldu.

tıpkı kendisinin olmayan bir savaşa gitmeyi reddeden muhammed ali, bir çift siyah deri eldiveni paylaşan tommie smith ve john carlos gibiydi. çünkü "katil devlet israil"e verdiği sözden, ettiği sadakat yemininden dön(e)meyen bir ülkede susmayı reddetmişti.

kulübü hemen bir açıklama yaparak bu yiğidin sözleşmesini askıya aldı, göğsünün sol yanında mangal gibi bir yürek taşıyan bu cesur adam sözlerini geri almak yerine arkasında durunca da sözleşmesini tek taraflı feshetti. sebep ise, "kulüp olarak her türden siyasetin dışında kalmak" istemeleri.

oysa aynı kulüp, takımı olduğu ülkenin hatasından ve yazılı anlaşmalara uymayışından doğan ve devam eden bir savaşa karşı neler neler yapmıştı. elbette, "savaşa hayır!" ama utanmasalar insanları neredeyse rus kökenli oldukları için stadyuma almayacaklardı.

anwar el ghazi bir yandan sosyal medya hesaplarını "kötülüğün ana kaynağı israil"e ve masum insanlara yaptığı zulme karşı kullanırken, diğer yandan hakkı olanı almak için mainz05 futbol kulübünü mahkemeye verdi.

twitter hesabımda "süper ligimizde yiğide ihtiyacı olan bir takım yok mudur?" günün sorusu hâlâ taslak olarak duruyorsa dava yüzünden bu sene başka bir sözleşme yapmamayı göze aldığını öğrendiğim içindir.

ve temmuz başındaki mahkemeyi kazandı anwar el ghazi. kulüp temyize başvurdu ama hakim sözleşmenin haksız bir şekilde feshedildiğine, futbolcunun paylaşımlarının ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğine ve mainz05'ün bir milyon yedi yüz elli bin euro tazminat ödemesine karar verdi. 

/hiçbir zaman olur olmaz yerde ve zamanda almanya ya da batı övenlerden olmadım. ama her bir parçasıyla "aşağılık israil"e teslim olmuş bir ülkede hukukun bu kararı ver(ebil)mesi muhteşem. ve saygı duyulası./

ve son haber daha geldi anwar el ghazi'den. hukuki mücadelesinin parayla ilgisi olmadığını söylüyor, kazandığı tazminatın beş yüz bin eurosunu gazzeli çocuklar için bağışlayacağını duyuruyordu.

bir de mainz05'e teşekkür ediyordu. futbol dünyasının gördüğü en güzel çalımlardan biriyle. hatta nanik...

"umarım, tazminat ödememek için tekrar tekrar yaptıkları başarısız girişimlere rağmen, benim aracılığımla gazzeli çocuklar için hayatı biraz daha katlanılabilir hale getirmeye maddi katkıda bulunduklarını bilerek teselli bulurlar."

tehlikeli şiirler - yetmiş

tehlikeli şiirler okuyalım leyla

birhan keskin'den mektup mesela 

Sevgilim, sen bunu aldığında

-ki mektup denemez buna-

umarım bağışlarsın beni:

yazamadığım mektuplarda biriktirdim kederimi.

Sevgilim İstanbul'da yaz bitiyor,

bu güz gecelerinde ben, sardunyaların arasında

senin getirdiğin mumları yakıyorum.

Bir fotoğrafa bakıp "deniz" diyorum:

Ne kadar dingin, nasıl sonsuz, olduğu yerde.

Sevgilim beni bağışla,

sana mektup yazamıyorum.

Yüzümün bir yarısı acı çekiyor, mavi

bir fotoğrafta, kızıl bir ufuk

biriktiriyor kış için öteki yarısı

coşkuyla ilgili değil elbet hayatım.

Sevgilim seni bilmemenin kederli gölgesi altındayım.

Deniz "öylece" duruyor, orada, yazda.

Hayat öylesine caydırıcı ki, korkuyorum

Sevgilim…bu dünyayı ben uydurdum

desem, sonrasını diyemiyorum.

Sevgilim, günün belli saatlerinde seni unutmayı deniyorum.

Sen bunu aldığında

-ki mektup denemez buna-

umarım bağışlarsın kederimi, haylazlığımı,

umutsuzluğumu, dalgınlığımı; yani

benden geçtiğinde anlamı sarsılan ne varsa…

Umarım her şey olacağına varıyor der,

ve kabullenirsin

kum nasıl çizmişse incecik bir camı.

mürekkep yerine limon suyu

beyaz kağıda mürekkep yerine limon suyu kullanarak yazdığımız cümlelerin bir süre sonra görünmez olduğunu çocukken öğrenmiştim. ama nasıl? belki büyük bir heyecanla okuduğum bir kitaptan, belki fen bilgisi derslerinin birinden. bilmiyorum.

çünkü maceradan uzak, sıkıcı hayatına heyecan katmak için kitaplara koşan küçük çocuk da bendim, eğer büyüklerin sözünü dinler, derslerinde başarılı olursa iyi bir insan olacağını sanan çocuk da.

kağıdı ateşe tutunca, yanmakla kurumak arasındaki bir anda yazı okunur olurdu: seni seviyorum baba. iyi ki benim babamsın. bunun için her gün allaha şükrediyorum.

*

altben, ego, gizli ben... freud burada olsa hangisini kullanırdı bilmem. belki, "bırak bu işleri, kalbi kırık cümleler yazmaya devam et," derdi. ama yok, üstelik kalem benim elimde.

adı her neyse, bilimsel karşılığı ne ise o. tam da buna benziyor. bana kalırsa, yazılırken yüzde yetmiş beşi mürekkep yerine limon suyu kullanılmış defterleriz biz. geriye kalan yüzde yirmi beşi herkes okuyor da yüzde yetmiş beş saklı kalıyor. çoğu zaman bizden bile.

bir gün, bir an bir şey oluyor: bir şarkı, bir koku, bir kaza, bir mektup... o şey kağıdı tuttuğumuz aleve dönüşüyor. hiç beklemediğimiz kadar öfkeli, özlemiş, tutkulu, alçak, gaddar oluyoruz.

bizi bile şaşırtıyor bu hâl. daha evvel hiç böyle olmamıştık çünkü. geçmişte ip-uçları arıyor, "bu, ben miyim?" diye merakla aynalara bakıyoruz.

evet, biziz. bir süre önceki beyaz, boş sayfa. sadece bir yangın çıktı, alevler yaklaştı.

dakika ve skor

"Yeniden görüşmeye başlamamız için bir telefon yetebilirdi. Hiçbirimiz kavuşmanın yaratabileceği düş kırıklığını göze alamadık."*

*: édouard levé, intihar

ilk izlenim için tek bir şansın vardır: yirmi altı

peyami safa'nın, edebiyat mahfillerinde "o olmasaydı peyami safa aç kalırdı" denilen müstearı server bedi olarak yazdığı ama yazarken peyami safa olmaktan kurtulamadığı romanı cumbadan rumbaya'da güzeller güzeli karagümrüklü deli cemile yeni kiracılarının önce evlerinde kiracı, daha sonra kalbinin sahibi olacak oğlu selimle ilk kez karşılaşıyor:

"cemile eve girerken kiracının genç oğlu ile göz göze geldi. nedense ikisinin de bakışları birbirine fazlaca yapışmıştı. cemile, "şirin bir oğlana benziyor!" diye düşündü. iki adım yürüdükten sonra başını çevirip bir daha bakmıştı. bu sefer genç kiracının halinde aradığı şey sevimlilik değil, yapmak istediği karışık işlere* yarar beceriklilikti. tekrar göz göze geldiler. cemile bu sefer de, "kurnaz bir oğlana benziyor!" diye düşündü."

selim de onunla**:

akşam ev ziyaretine gelen arkadaşlarına, "azizim... merkezi şu topuğumun bastığı yer olmak üzere bütün karagümrük'ü ve civarını içine alan büyük bir daire çizin, içinde iki tane daha böyle kız bulursanız alnınızı karışlarım." dedikten sonra anlatmaya devam ediyor.

"yüzü de güzel... dedim ya bu taraf mamulâtından değil... bilhassa gözler ve ağız mükemmel... kurnaz ve... hezeyanlı bir bakışı var. gözlerinin içi sayıklıyor... iki defa baktı bana... iki defa. birincisinde çapkınlık vardı. sonra iki adım yürüdü, başını çevirdi, bu sefer... bir şey arar gibi, daha dikkatli ve daha ciddî büsbütün başka türlü baktı."

*: türk modernleşmesine güçlü bir eleştiri ihtiva eden bu romanda karamgümrüklü deli cemile, mahalleden kurtulmak, eski ahşap evden apartman dairesine, başka bir deyişle 'cumbadan rumbaya' geçmek için her şeyi göze almıştır. annesini evi satmaya ikna edemezse, evi yakacak ve sigortadan alacakları parayla nişantaşı'na taşınacaklardır.

**: bütün bunları, kahkahaları merak edip kiraya verilen selamlık dairesindeki sohbeti ahşap kapının ardından dinleyen cemile de duyacaktır.

ayrılmam*

neden olmasın? nasıl olsa müzik zevkim kötü.

bir kaç hafta önceydi. yaz sıcağından kaçmış, evde, kapı ve pencereleri ardına kadar açmış ama perdeleri sıkı sıkıya kapamış kitap okuyorum. zaman zaman sokağın sesi doluyor olduğum odaya. ya da ben zaman zaman okuduğum kitap bahanesiyle gittiğim uzaklıktan geriye dönüyorum.

ve döndükçe aklıma kemal bey geliyor. 'masumiyet müzesi'nde füsunla geçirdiği "hayatının en mutlu anları"nı hatırlıyorum. ardından, tam da öyle, mahalle ortasındaki bir evde, evin önündeki çocuk parkından gelen çocuk, sokaktan yükselen vasıta sesleri eve dolarken sevişmek yerine kitap okuduğumu düşünerek gülüyorum.

bütün bunların arasında bir şarkıyı ayırt ettim. uzaklaşmadığına göre komşu evlerden birinden geliyordu. ya da sokaktaki binaların ilk katını işgal eden dükkanlardan birinden. belki de sevgilisinin oturduğu evin önüne park eden sevdalı bir yiğit emanet arabasının kapı ve camlarıyla beraber sesi de sonuna kadar açmıştı.

sonrası malum. dinledikçe dinleyesim geldi. şimdi de buraya taşıdım. müzik zevki yükseklere değilse de her türden müzikten haz devşirebilenlere gelsin benden. gıdısı olanlar istisna...

*: berkay altunyay, ayrılmam

x versus twitter

bakmayın siz X yazdığıma. konuşurken hâlâ twitter diyorum. ve ne zaman X değil de twitter desem, kendimi tıpkı, paradan 'altı sıfır' atılmasının üzerinden yüz sene geçmesine rağmen hâlâ milyarla, trilyonla konuşan teyze ve amcalar gibi hissediyorum

altı, sıfır, atmak falan deyince de aklıma, "altı kasım - altı sıfır diyalektiğine giriş" dersi geldi. bunu hatırlayınca da insan ister istemez, "üç sıfırdan dört üç" ön lisans dersini, "on dokuz mayıs parti bozumu" etkinliklerini hatırlıyor.

bir de, "anelka'nın inönü'de sağ kanattan akışı" var ki sormadan olmaz: bütün güzel kızlar beşiktaşlı olmak zorunda mı?

üstelik, "beşiktaşlı kızlar sonunda bir fenerbahçeliye aşık olur".

ne güzel roman adı olurdu. hele de o kız, her kadın bir rus şaire aşık olur namlı romandan haberdar ise.

merak

fotoğraf ve notlardan oluşan bir dosyayı, merak ve temizlik motivasyonuyla karıştırırken karşıma mart başında X'de paylaşılmıs bir gönderi çıktı. 'beğen'diğim yetmezmiş gibi bir de ekran görüntüsü almışım:

"bir süredir yeni bir hata üzerinde çalışıyorum temmuz sonuna kadar yapmış olurum sanırım"

şakamı ciddi mi, bilmiyorum. belki de türkçenin en büyük şairine* naziredir. ama önemli değil.

sadece merak ettim. n'aptı? yaptı mı?

*:"çünkü ben çok gizli bir yanlışın

    dehşetengiz yeteneğini ölçmek için

    yepyeni bir hata için iniyorum akdeniz'e"

taş fırın notları

kalabalık, şölen sofrası gibi kahvaltı masalarını, masayı toplamadan, sadece öyle masalarda vücut bulan ve insana zamanı unutturan upuzun sohbetleri sevdiğim kadar kahvaltıdan önce taze ekmek ya da pide almak için aylak adımlarla fırına gitmeyi, yol üzerindeki selamlaşmaları, ayaküstü sohbetleri, hatta fırının içinde benden bağımsız gelişen muhabbetleri de severim.

dönüş yolunda ekmeğin ucundan, pidenin kenarından bir parçayı koparıp yemek ise bambaşka bir haz.

bu ara, uzak ama pidesi çok güzel olduğu için gittiğim bir fırın var. tırnak pide diyoruz ama bana kalırsa normal pidenin iki yanından çekilip biraz daha uzatılmış hâli. saat on civarında çıkıyor ve bu, 'kanun değil'.

bazan çeyrek saat beklemek gerekebiliyor. o zaman bir kaç cümleyle sıramı savdıktan sonra bir köşede durup sohbetleri dinliyorum ben de.

o sohbetlerden hoşuma gidenleri unutmazsam, tıpkı duyduğum hâliyle not alıyorum.

alın size o notlar. 'kısa kısa'lar tadında taş fırın notları:

* "balı savmak için yivdinin tohumunun siyahlaşmasını beklicen."

(burada mürver tohumundan bahsediyorlar)

* "bu sene doğru dürüst kar yağmadıki. köyde bile çaruk bavında kar oldu, olmadı."

* deli abdul der ki, "yirmiye kadar evlenemediysen, kırka kadar zenginlemediysen, altmışa kadar ölemediysen bi boka yaramazsın."

(bu sözü çok sevdiğimi, fırına gelen günlük yerel gazetenin sayfalarından birindeki boşluğa tekrar ettire ettire not aldığımı itiraf ederim.)

* "ölme yeter ki! unutuli be insan."

* "iyi bir pideci mutluluk dağıtan bir büyücü gibidir."

(şaka yaptım. bu cümle trabzon'da çardak pide'nin duvarında yazıyor. okuyunca gülmüş, "hiç olmazsa sonunda 'm.kemal atatürk' yazmıyor," diye şükretmiştim.)

* - biraneyi kurşunlayanlar yakalandı mı?

   - yok.

   - kim olduğu belli mi?

   - yüzü görünmüyor ama iri adam işi değil. silahı belinden çekince, tek eliyle tartamıyor tabancayı. iki eliyle tutup ateş ediyor. çok olsun on dört - on beş yaşında.

* "ne yağmur görmüş ıslanmış ne ölüm görmüş uslanmış."

(kütahya yöresindenmiş. kasaya bakan abi can sıkıntısından kopardığı takvim yaprağının arkasını okudu)

* - sela kimindi?

   - nurinin...

   - kaportacı nuri mi? sanayide? hasta diyorlardı.

   - yok. istanbul'dan geldi. hani gaynının garısıyla istanbul'a kaçtıydı. nerdeyse otuz sene var. o ölmüş.

tanışma - tanıma

hayatın acemisi ya da iflah olmaz romantiklerden değilseniz dünyaya dair her şey gibi aşkın da bitimli olduğunu bilirsiniz.

başlıyorum... "kim ne derse desin aşk ilk andadır, başlangıçtadır," diyerek, "ilk görüşte aşka inanır mısınız?" diye soran muhatabına, "başka türlüsü mümkün mü?" ayarı veren marquez karakterine selam ederek.

o 'ilk an'da anlamak mümkünse de tanımak mümkün değildir karşımızdakini. zaman geçtikçe tanırız. o 'ilk an'da gülerken gözlerinin kenarında oluşan güzelim kırışıklıkları fark etsek de, -söz gelimi- diş macununu ortasından sıktığını daha sonra öğreniriz.

başka bir deyişle aşkın bitme zamanı geldiğinde o 'ilk an'a göre daha iyi tanıdığımız bir insandan ayrılırız. ya da o, daha iyi tanıdığı bizden ayrılır.

soruyorum... bizi tanımadığı için aşık olmuş, tanıdığı için mi ayrılmıştır? mesele tanımak tanımamak değildir de hevesi mi geçmiştir? araya kara kedi mi girmiş, bizi göremez mi olmuştur? karpuza asla hayır diyemeyecek olsa da sürekli karpuz yemekten mi sıkılmıştır? biz aynı kalsak da o mu değişmiştir? "sorun sende değil de bende" midir? sadece zamana mı yenildik biz? daha iyisini mi bulmuştur?

bitiriyorum... dürüst olayım; umrumda değil. ben öldükten sonra, beni öldüren depremin şiddeti umrumda değil.

yine de... evet, yine de... sizi severken artık sevmiyor normal dahi olsa acı değil mi?

hele de tanımak buna sebep olmuşsa.

facia...

gülücük

göz kapaklarında cennetten kalma bir rüyanın rüzgârı gezindi ve dudaklarında usul usul büyüyen bir tebessümle cennet bahçelerinden bu yana kendisine eşlik eden meleklere, belki de dakikalardır onu seyreden amcasına gülümsedi.

boomerasking

internet ekipler amiri m. serdar kuzuloğlu'na itimat edersek; muhatabına kendini derdini anlatmak için soru sormaya verilen isimmiş.

başka bir deyişle, muhatabınız geri yuvarlasın diye masanın altından topu ona yuvarlamak ya da söz sırası çabucak bize geçsin diye yalandan(!) soru sormak.

şimdi de bir örnekle açıklayalım:

- beni özledin mi?

- çok.

- ama benim seni özlediğim kadar çok özlemiş olamazsın. bazı sabahlar, ya onsuz bir dünyaya uyandıysam, korkusuyla açıyorum gözlerimi. hayatta olduğunu anlayana kadar da büyüdükçe büyüyor korkum. sonra yerini özlemek alıyor. senden yana uzanmak istesem de kendimi tutuyorum. orada koşan, yüzen, kaktüslerin toprağını değiştiren, bulutları seyreden bir adam olduğunu bilmek yetiyor.

zeyl: insan merak etmiyor değil; aynı şeyi, dünya fenerbahçeliler günü bahanesiyle kutlama mesajı atarak yapmanın da bir adı var mı?

deneme

"hayata dair bilgim az olabilir," dedi adam. "ama seni tanıyorum. bensizliği denedin ve başarısız oldun. özlemek değil bu. sevmek, hiç değil."

ilk izlenim için tek bir şansın vardır: yirmi beş

gassan kenefânî, "kıymetlim!" hitabıyla başladığı mektup-öyküde hasta, adım adım ölüme giden bir adamın duygularına ses olur. 

adamın arada "azizem" deyip nefeslendiği bu mektupta, taşıyamaz olduğu duyguları, muhatabına vaktinde söyleyemediklerini ölüp gelip onu bulmadan önce söylemenin telaşı vardır.

doktorunun 'ruhsuz' kelimelerinden kendisi için bir gelecek olamayacağını anlayan adam, tam da kadına "benden sana yar olmaz" demeye karar vermişken kadın ondan hızlı davranmış, istikrarlı bir hayat isteyenlere özgü cesaretle bir başkasının hayatındaki varlığını haber vermiştir. adama ise kala kala suskunluk, bu tercihe saygı duymak ve kelimelere sığınmak kalmıştır çünkü.

adam anlattıkça anlarız ki sonu istediği bitmese de hiç de fena başlamamıştır hikâye. zor geçen çocukluğunun peşi sıra büyümenin zorlu yollarında yürürken birden bire "güzel bir şey olmuş, uzaktaki pırıltının üzerinde üst üste yığılmış bulutlar aralanmıştır".

"Hatırlıyor musun? Küçük bir tören ikimizi bir araya getirmişti. Gözlerim gözlerinle buluştuğunda bir kazmanın göğsümün içinde harekete geçtiğini ve küçüklüğümden bu yana içimde çöreklenen bütün acıları devirdiğini hissettim. Saçların harikaydı. Gözlerin büyüleyici bir siyaha bürünmüştü. Bilinçsizce sana bakarken buldum kendimi. Daha sonra okuduğum hatıralarında yazmıştın bu ânı, bir limana demir atacakmışçasına bakan bu denizciden hoşlandığını."*

*: on iki numaralı yatağın ölümü - cenazemde, s:53, loras yayınları

yaz

"ya baharın ardından yaz gelmezse, diye korkuya kapılmaz ağaç; yaz gelir hep çünkü. ama önlerinde bir sonsuzluk varmış gibi tasasız bir suskunluk ve enginlik içinde bekleyen sabırlıları gelip bulur ancak."*

*: rainer maria rilke

huy

kendimi severim. hayır, beğenmek değil bu. olana razı gelerek, olandan memnun olmak. ya da olana şükretmek.

elbette kusurlarım var. sayfalar tutmasa da bir sürü satır işgal eder.

ama bir huyum var ki elimde olsa değiştirmek isterdim. belki psikolojik bir rahatsızlıktır, belki almancada tek kelimelik karşılığı vardır ama ben bilmiyorum.

her zaman değil ama bazan güzel bir anın içinde, aklıma nereden geliyorsa o anın biricik ve bitimli olduğu geliyor. o keyifli anın/günün/gezinin/ziyaretin/muhabbetin tadını çıkartmak yerine olan bitenin geçip gittiğini duyumsuyorun. ve o keyif gidiyor, yerini karşı konulamaz bir hüzün alıyor.

bu insanlar belki de bir daha hiçbir zaman bir araya gelmeyecek diyorum. nakş-ı cihan meydanı'nın rüzgârı bir daha alnımı serinletmeyecek, önümüzdeki yaz başımı dalgalara vura vura ufka yüzemeyeceğim belki, seneye buraya geldiğim bu ev, bu masa, bu manzara aynı ev, aynı masa, aynı manzara olacak da ben aynı ben olacak mıyım vesaire... 

elbette anı yaşamayı, anın tadını çıkartmayı biliyorum. o büyük keyfi.

ama bazan...

günün sorusu: bakiye

her şey unutulduğunda geriye ne kalır?

federer: twelve final days (2024)

ya da 'iyi aile çocuğu federer'in son on iki günü.

asif kapadia ve joe sabia ikilisinin yönettiği, gelmiş geçmiş en iyi tenisçinin profesyonel kariyerindeki son on iki gününe odaklanan belgesel film bence 'olmuş'.

kurgu, anlatım/senaryo, arşiv görüntülerinin kullanımı vesaire... kısaca sinema adına ne varsa yerli yerinde.

belki oyunculuk biraz soru işareti. hâl ve hareketler, kameranın ve o anların belgesel olacağının farkındaki insanlara ait gibiydi. nasıl desem? hiç kimsenin okumayacağı bir günlük ile yayınlansın diye tutulan günlük arasındaki bariz fark gibi.

yine de yanılgı ihtimalini, roger federer ve ailesinin bizler gibi örtülü gelenekten gelmediğini de akılda tutmalı.

/ama derdim bunlar değil. hem de hiç değil. asıl söylemek istediğimi sona bırakarak devam etmek istiyorum./

* mirka'nın hem belgeseldeki, hem aile içindeki yerine bayıldım. -eğer varsa- ideal evlilik böyle olmalıdır, dedim. erkeğin ön planda olduğu geleneksel bir aile tablosu ama son söz kadının. onun onayını almayan hiçbir eylemin olabilirliği yok.

* evet, federer'in vedasını bekliyorduk. yine de o süreci sanki hazırlıksız yakalanmış gibi yaşadık. enerjisinin tekler maçına yetmeyeceğini tahmin etmek zor değildi. o yüzden partnerinin nadal olacağı bir çiftler maçı hem filmde hem hayatta veda için makul ve uygundu.

son bir kaç dakikaya kadar kurgu, hollywood tarzı bir filmin sonuna yakışacak bir maç vardı kortta. son bir şarkı için korta çıkan federer, yanında adının her zaman birlikte anıldığı nadal, yüze gelip yerleşen acı ifadesi, izleyene hüzün veren, eski günlerin geride kaldığını hatırlatan hatalar, hatta mucize (top fileyi direklere bağlayan düğümün içinden geçti) bir sayı ve nihayet maç sayısı için servis noktasına gelen federer. 

ama amerikalı tenisçi tiafoe çıktı ve partiyi tam anlamıyla bozdu. oyunu bildiği gibi oynadı. hatta direnç koydu. maç federer'in servisleriyle bitmediği gibi maçı da kaybetti federer - nadal ikilisi. başka bir deyişle tarihin en büyük tenisçisi son maçını kaybederek veda etti kortlara.

tiafoe'ya çok kızdığımı hatırlıyorum. ve herkesin benimle aynı fikirde olduğuna emindim. ama maç sonrası soyunma odasında nadal'ın tiafoe için "göt!" diyeceğini, federer'in de "bırak şu götü" mealinde yanıt vereceği, hele de bunun yarı belgesel bir filmde yer alacağını tahmin etmezdim. 

/filmin en keyifli yeri olduğunu itiraf ederim./

* "nadal'dan bahsetmeden federer belgeseli olmaz," cümlesini önceden başka kurardım şimdi ise daha başka. son yıllara kadar "her şey zıddıyla kaimdir" hikâyesi olarak gördüğüm bu ilişkinin, yarışmacı kültürün ihtiyacı olan rekabet için bize öyle gösterildiğini bir defa daha anladım.

oysa kamera önünde hep dosttular. meğer kameraların olmadığı yerlerde de dostlarmış. adeta yirmi yıl boyunca her yere beraber giden, beraber seyahat eden iki yakın arkadaş. ve federer veda ederken ne güzel ağladılar. hem de el ele.

* ama bir kişi var ki her ikisinden de rol çalmış: 'küstah sırp' djokovic...

ama bu yeni bir hikâye değil. daha o günlerde, federer'in veda mektubu ve laver cup'ın son profesyonel turnuvası olacağı kesinleştiği günlerden itibaren.

kaldı ki federer de hem djokovic'e hakkını teslim ediyor, hem hak ettiği sevgiyi neden görmediğini açıklıyor, hem de ona yeterince saygı göstermediği günler için af diliyor belgeselde.

/yeteneği başından beri herkesçe bilinen djokovic'in atp tour'daki ilk yılları pek de takdir edilesi değil. yenileceğini anlayınca kaçan, pardon, "sakatlandım, güneş çarptı, anneme küstüm" diyerek maçtan çekilen bir oyuncuydu. federer de kameralar karşısında buna ayar olduğunu saklamıyordu./

* evet, asıl söylemek istediğim yere geldim...

ne zaman başladı bilmiyorum ama kendimi bildim bileli tenisi seviyorum. ama gerçek bir tenis izleyicisine dönüşmem iki bin sekiz australian open finalleriyle oldu. cumartesi kadınlar finali, pazar da erkekler. arkadaşım o hafta sonu yalnızdı. davet etti. ben de, "hayır" demedim.

finalde tabiî ki tsonga'yı tutuyordum. çünkü siyahiydi ve fena halde muhammed ali'ye benziyordu. ama ilk seti kaybetmesine rağmen maçı djokovic kazandı. ve bu grand slam şampiyonluğuydu. sonra da herkes gibi benim de radarıma girdi. ve işin tuhafı sevdim de. hatta nadal'dan bile çok sevdim.

oyunu sıkıcıydı ama rakibinin iyi sayısını alkışlaması beni mest etmişti. hele de kort dışında çok daha şenlikli biriydi. tam da üniversitede arkadaş olmak isteyeceğiniz türden. "küstah sırp" da onu çok sevdiğimden. yoksa milliyetinden dolayı birinden nefret edecek kadar ruh hastası değilim. faşistler müstesna. sadece nefret değil küfür de ediyorum.

ama korona sürecinde "küstah sırp" gitti, yerine tanımakta ve anlamakta güçlük çektiğim birisi geldi.

/aşı yaptırmamayı anladım ama aşı karşıtlığını bir türlü anlamadım. kaldı ki mecbur olmasam aşı yaptırmazdım. yaptırdığım için de pişman falan değilim.

biyoloji ya da tıpla en ufak ilişkisi olmadığı hâlde "aşı faydalı" diyenlere inanmayıp "aşı zararlı" diyenlere inanan, büyük oyunu çözmüş kitleyi hiç mi hiç anlamadım. anlatmaya çalışanı da dinlemedim.

bizler maymuna dönüşünce ya da kalp krizinden ölünce mutlu mesut yaşarlar artık./

dediğim gibi, sorun aşı karşıtlığı değildi. ama hastalık kapması muhtemel bir kalabalıkta basketbol maçı izledikten sonra çocuklarla etkinliğe katılması, röportaj vermesi ve nihayet kurallar gereği avustralya'ya giremeyeceği kesinleşince de, "testim pozitif çıkmıştı, iyileştim" demesi.

sevenlerinin eline tutuşturduğu iki ucu pis değnek. ya hasta hasta çocuklarla sarmaş dolaş fotoğraflar çektirip röportaj verdi ya da sırf doğal favorisi olduğu turnuvaya katılabilmek sahte belge düzenledi. ben kızmayı, hatta nefret etmeyi seçtim.

ta ki, federer'in son profesyonel turnuvası olacak laver cup'a katılacağını açıklayana kadar. tarihin en başarılı erkek tenisçisi olmasına rağmen takdir görmeyen, federer ve nadal kadar sevilmeyen, hatta oyun bozanlık yaptığı için bir çok tenisseverin nefret ettiği bu adam başrolde nadal ve federer olacağını bile bile, kendisinin de üçüncü adam olacağını bilerek, gölgede, arka planda kalmaya razı gelerek veda partisine katıldı.

olan bitene hiç aldırmadan federer'i onurlandırdı. erdemli bir insan, "küstah sırp" gibi.

dakika ve skor

"Okul durmadan -miş gibi yapmaktı, komikmiş, ilginçmiş, iyiymiş gibi yapmak. Öğretmen de kendi radyo programını sunuyordu, gözlerini kocaman açıp hain kurt taklidi yaparak dudaklarını büze büze hikâyeler okuyordu. Herkes gülerken ben de kendimi zorlayıp gülüyordum. Konuşan hayvanlar hiçbir zaman o kadar ilgimi çekmedi. Bu saçmalıkları anlatırken bizi pek umursadığını da düşünmüyordum. Sandalyesinde öyle bir hoplayıp zıplıyordu ki gözüme kaçık ya da alık gibi görünüyordu; bu kuzu köpek hikâyelerini anlatmaktan yüksünmüyordu. Sağımda solumda oturan kızlar onu merakla dinliyor gibi görünüyordu. Biri, benim yanımda oturan, beş dakikada bir arkasına dönüp dalga geçiyor, sonra hop, ciddi ciddi öğretmeni dinlemeye koyuluyor, sonra tekrar aynı şeyi yapıyordu. Ben de onun gibi yaparak oyalanıyordum, başkaları nasıl davranırsa öyle davranmaya çalıştım hep."*

*: annie ernaux, boş dolaplar

dut fidanı, yaban mersini ve gül

bir defa daha analım âyine-i mücellâda nihanız namlı öyküyü.

/o öyküde, öykü kahramanı yazara, "puşkin hakkında hafif bir yazı yaz, bitir artık hattat mı rasıt mıdır nedir o adamın hikâyesini," diyen bir editör vardır. onu analım./

sonra da, "blogun bir editörü olsaydı," diyelim bir defa daha.

"blogun bir editörü olsaydı, yaprağına su dokununca kokusunu salan sardunya hakkında hafif bir yazı yaz, bitir artık jet lag mı olmuş, kafası mı karışmış nedir o dut ağacının hikâyesini," derdi."

farkındayım bu bahis uzadı. ama geçenlerde dut fidanının yanına uğradım.

biliyorum; bir başkasının bahçesi, bahce sahibi diğer meyve fidanlarının bakımını en iyi sekilde yaparken onu bilerek ihmal etmiş ama dayanamadım. etrafında büyüyen otları ve dikenleri temizleyip ortaya çıkardım.

böylece ona yapılanları daha iyi gördüm. kırılan dallarını, soyulan kabuğunu, soyulan kabuğunu kendi başına iyileştirme çabasını, kırılan dallarına inat o kırıklarda filizlenen sürgünleri...

sonra aklıma tanıdığım 'en kötücül kadın' geldi. ankara, sokakları numaralarla belirlenmiş ünlü mahalle, oradaki bir teras, terasa açılan kapıya asılı deniz kabukları ve dağlardan sökülüp o terasa getirilmiş yaban mersini...

/"bir kaç yıl mutluydu. ben de mutluydum. ki o biraz da bendi. umudum ölünce başladı o da ölmeye. umutla yaşıyordu sanki. yeniden yeşertmek için uzun uzun nereden başlamamam gerektiğini düşündüm. ama umut yeşertmek zor. kurumaya yüz tutmuş bir yaban mersinini canlandırmak kadar zor. ama hala bir kaç yeşil yaprağım vardı; benim ya da yaban mersininin...(...)şimdi soruna gelelim, yani hafta sonuna; terasta dolandım, çiçeklere su verdim, birkaç yeni tohum ektim, toprağa bulandım. ve sonra yaban mersinin kurumaya yüz tutmuş dallarında bir kaç yaprak başlangıcı gördüm."/

neyse ki, aklıma iki bin on yedi ağustosundan bu yana elime almadığım küçük prens ve gülü geldi de o terastan atlamaktan kurtuldum.

/"insanlar bunu unuttu ama sen unutmamalısın." dedi tilki.

"evcilleştirdiğimiz şeylerden sorumlu oluruz. sen de gülünden sorumlusun..."

"ben gülümden sorumluyum." diye tekrar etti küçük prens./

dutlara zaafım, duta dair bir hikâyem olmayabilirdi. o dut fidanına rastlamayabilirdim. jet lag olduğunu fark etmeyebilirdim. bahçe sahibi onu diğer meyve fidanlarından ayırmayabilirdi. 

ama bunlar oldu. olurken omzuma sorumluluk yüklendi. tıpkı küçük prens gibi.

minder

bahçeye girenleri gördüğünde üstünden kalktığı kilim desenli, kocaman minderde en ufak bir kırışıklık ya da çukur görünmüyordu; adeta az evvel orada oturmakta olan genç kadının bedeninin bir ağırlığı ya da maddesi yokmuş gibi.

sosyal medyada bir ölüm*

önce noam chomsky'nin ölüm haberi düştü sosyal medyaya. sonra taziyeler, üzüntüler, övgüler, hatta anılar.

yaşı kemale ermiş, biraz bonkör davranırsak entelektüel sıfatından nasiplenebilecek okur yazar tayfa ahlar vahlar eşliğinde 'ışıklar içinde uyu'maya gönderdi ünlü düşünürü.

/bazan bu insanların 'taslaklar'da olası ölümler için taslak mesajlar bulundurduğunu, işaret gelince de 'gönder' deyip sosyal medyaya saldıklarını düşünüyorum. (ama konumuz bu değil.)

bir de, "her ölüm erken," kabul. ama doksan beş yaşındaki birinin ölmesi kimseyi şaşırtmamalı. birinin ölümü insanları üzebilir, onlara yaşlandığını hissettirebilir ama üretkenliği nihayete ermiş, herhangi bir verimden uzak birinin yokluğu yüzünden dünya niçin eskisi gibi olmasın ki? (şükürler olsun ki konumuz bu da değil.)/

hemen ardından eşi valeria wasserman'ın, gazetelere yolladığı "yok öyle bir şey. o iyi." diyen e-postası duyuldu.

meğer, geçen yıl kısmi felç geçiren ve hastaneye yatırılan noam chomsky'nin tedavisi evde devam edecekmiş.

bunu duyunca elimde olmadan güldüm ve refik halit karay'ı andım.

/kurtuluş savaşı aleyhine yazdığı yazılar nedeniyle vatan hainliğiyle suçlanıp, "yüzellilikler" adı verilen muhaliflerden biri olarak beyrut ve halep'te sürgün hayatı yaşamaya mecbur kalan refik halit karay, halep'te yaşadığı o sürgün yıllarında, istanbul gazetelerine "refik halit karay'ın vefat ve başsağlığı ilanı" diye kendisi için taziye ve ölüm ilanları verirmiş.

bu sözde "ölümünden sonra" kendisi hakkında yazılanları okur, evine başsağlığı için gelenleri takip edermiş.

kendi ifadesiyle, hâllerine "kıs kıs gülüyor", sonra da hiçbir şey olmamış gibi, "bir yanlışlık olmuş" deyip hayatına devam ediyormuş.

başka bir deyişle, ölerek hatırlatıyormuş kendini./

belki noam chomsky de öyle yapmıştır. kendini hatırlatmak ya da ölmeden önce öldüğünde peşi sıra denilecekleri duymak istemiştir.

*başlık, james agee romanı ailede bir ölüm'den ilhamla

dördüncü

ikste bir paylaşım önüme düştü. "sana özel" başlığı altında bir tavsiye. o şiir filmi sevdiğimi onlar da biliyor demek ki.

yenal bilgici'nin gazete yazısıydı. baştan sona severek okudum. bir şeye bakınca aynı şeyleri gören insanların ruhdaşlığını hissettim.

dahası aynı şeyleri hissetmenin güzelliğini.

*

seyredenler bilir; insanlar arasında dolaşan, yüksek yerlerden dünyayı seyreden, kütüphanelerde ikamet eden meleklerin, özelde ise insan olmak, rüzgârı yüzünde hissetmek isteyen bir meleğin şiiridir bu film.

bruno ganz'ın canlandırdığı, insan olmak isteyen bu melek isteği gerçekleştiği takdirde ilk gün yapmak istediklerini şöyle listeler: kahve içmek, bir türk berberine gitmek ve parmakları mürekkepten kararıncaya kadar gazete okumak…

yenal bilgici buradan yola çıkarak yazmış yazısını. ve başlarken de dediğim gibi baştan sona keyifli bir metin olmuş.

dayanamayıp, "işte bu!" dediğim son kısmı ise büyük bir keyifle (ç)alıyorum:

"bir sofrada olmak isterim. dostların arasında. hikâyeler anlatılsın, hikâyeler anlatayım isterim. yenilsin içilsin, zaman aksın, aramıza başka insanlar, başka hikâyeler katılsın isterim. çoğalalım isterim. çoğalalım ki günlük yenilgilerimizi hükümsüz kılalım. muhabbete değmeyen ne varsa dostluğun büyük zamanında kaybolup gitsin.

gece bittiğinde, sofradan kalktığımızda, yürüyerek, içimde yeni hikâyelerle ve bir şeyler anlatmış olmanın, insanlarla, insanlarımla yan yana durmuş olmanın silinmez hatırasıyla evime dönmek isterim.

evime vardığımda da, listeye eklediğim bu yeni maddeyi uzun uzun yazmak isterim."

merkez üs: https://www.gazeteduvar.com.tr/melegin-uc-dilegi-makale-1698948

kolomb'un yumurtası

kristof kolomb bir ziyafette eline bir yumurta alır ve keşiflerini küçümseyen davetlilere, "bu yumurtanın masada dik durmasını kim sağlayabilir?" diye sorar.

kimse başaramaz. soran bakışlar ona çevrilince de yumurtayı alır, ucunu hafifçe masaya vurarak kabuğu parçalanmayacak şekilde kırar. yumurtanın yassılaşan ucunu tabağına koyar, yumurta dik durur.

"bunu herkes yapabilir," diye itiraz sesleri yükselir. kolomb istifini hiç bozmaz. "doğru," der.

"zor değil. zor olan, bunu düşünebilmektir."

gece ve yağmur

kemal varol'dan tarık tufan'a nazire...

bir adam girdi şehre koşarak'tada, "her insanın ömrü boyunca ezberinde tutacağı bir yağmur olmalı," dediği yere.

*

"(...)herkesin, harflerin görünen yüzüne gizlenmiş bir sır gibi parça parça açıldığı, bütün esrarın orta yere döküldüğü, yıllar yılı zihninde tutacak bir gecesi olmalıdır bu dünyada."*

*aşıklar bayramı

dostluk da bilgi ve beceri ister

dostluğun aşktan da üstün olduğunu defalarca kez söyledim. dostlukta bir çeşit kutsiyet gördüğümü de. "aşk günden güne azalır, adına 'sevgi' dediğimiz bir 'alışkanlık'a dönüşürken, dostluklar zaman geçtikçe sağlamlaşır, insanı yarı yolda bırakmaz," bile dedim.

/bu aşkın kıymetini azaltan, değerini elinden alan bir bakış değil, dostluğa hakkını teslim eder bir bakış. yoksa, aşk orada ve var. bütün ihtişamıyla.../

gün gelir, "bitmez sandığın" dostluklar da biter ama. alacak verecek mevzusu, kız meselesi, taşınma, kıskanç eş/sevgili değildir sebep. anlatırken, "keşke öyle olsa," deriz zaten.

en kötü zamanlarında yanında olmuş, dinlemiş, ağlarken ağlamış, o sarhoş olup unutmaya çalışırken sekizinci kahveyi içmiş, olur da kusarsa diye leğenler hazır etmiş, tutsun diye tavsiyeler vermiş, desteklemişizdir oysa.

o günler geride kalıp da sular durulduğunda ise bir de bakarsınız bir şeyler olmuş, sanki kötücül bir büyücü parmağını şıklatmıştır. en kötü günlerinde yanında durduğunuz kişi artık iyidir ama ne arar ne sorar. muhtemelen yeni arkadaşları vardır, zamanı ise hiç yoktur.

ona yakıştıramazsanız, kendinize bile itiraf edemezsiniz ama içten içe kullanılıp atıldığınızı hissedersiniz.

oysa onun, 'eski dost'unuzun masumiyetini bilseniz böyle düşündüğünüz için utanır, bırakın kızmayı sizi affetmesi için yalvarırdınız.

hatalarına tanık olmuş, çaresizliğini paylaşmış, utancına eşlik etmiş, zayıf yanını görmüş insanla dost kalabilmek zordur çünkü. güçlü bir karakter, mangal gibi bir yürek ister.

o ne zaman size baksa kimliğindeki zaafları, geçmişindeki karanlığı hatırlıyordur çünkü. daha kötüsü de, bütün bunların insani olduğunu bilmiyordur.

bilmediği için de, insan oluşun parçaları olan kırılganlığı, yetersizliği kendine yakıştıramayan 'dost'umuz yeni denizlere yelken açar.

yaşasın yeni denizler, yeni arkadaşlar.

sadece yelkenindeki yırtıklar, gövdesindeki çatlaklar, boyasındaki dökülmeler fark edilene kadar.

hikâyeciler

bazıları küçük bazıları büyük bir sürü hikâye taşırız heybemizde. ve bunları anlatmak isteriz. (şimdi) var olduğumuzun, (eskiden) yaşadığımızın ispatı olsun diye.

yeni bir şehre, ülkeye taşınmış gibi hikâyelerini değiştirmek isteyenler, düzenlemek, yeniden kurgulamak isteyenler de az değildir.

hiç değilse yeni insanlar, yeni kulaklar arzularız yeniden anlatabilmek için.

ilişkileri bilmem ama flört sandığımız şey tam da budur aslında. yeni gelene "beni gör," der, yeni kulağa hikâyelerimizi fısıldarız.

kim bilir? belki de don juan'ı yanlış anladık. çapķınlığını ten için bahane, amacının liste olduğunu sandık.

belki de o, yalnızca hikâyelerini anlatacak yeni bir kulak istiyordu. kadınlar da, "bakire bir kulaktan ibaretti."

kediler, tabaklar, iki yüz liralar, jet lag olmuş dut fidanları

tekmili birden burada. birazdan değil, hemen.

kediler

schrödinger'in ünlü kedisini bilmeyen yoktur. bir kutunun içinde ikamet eden, ölü mü yoksa canlı mı bilinemediği için aynı anda hem ölü hem canlı olan ünlü kedi.

gözlemleme, yani görme şansımız olmadığı için gerçeği bilemez, başka bir deyişle her iki cevabı da doğru kabul ederiz.

tabaklar

sosyal medyada gördüğüm en güzel şakalardan biri olan schrödinger'in tabakları bu durumu çok güzel açıklar.

şimdi bu tabaklar sağlam mıdır? görünüşte evet. peki bunları satın alır mısınız? bence, hayır. çünkü alıp evinize götürmeye kalktığınızda kırılacak hepsi.

edebiyat yaparak söylersek, kırılmanın tohumunu içlerinde taşırlar. ya da "zaten kırık"lar.

başka bir deyişle onlardan tanımlarına uyarak 'tabak olmaklık'ı beklediğimiz anda yok olup gidecekler.

iki yüz liralar

kızılay kalabalığını düşünün. ya da bambaşka bir kalabalık. yerde bir iki yüz lira var.

/tamam, bugün olsa dönüp bakmaz, eğilip almazsınız. o yüzden on beş yıl önceki kızılay kalabalığını hayal edin./

şaka ya da reklam olsun diye basılıp yere fırlatılan o iki yüz lirasiz eğilip alana kadar hem gerçek hem de sahtedir.

asla bilemezsiniz. eğilip aldığınızda tabaklar paramparça olur.

/"kedi ölür" diyecektim ama ortalık karışık. umarım iki yüz lirayı yerlere atmakla da bir şeylere muhalefet etmemişimdir./

jet lag olmuş dut fidanları

bu yazı burada bitecekti ama bu sabah bir şey oldu.

akademinin atletizm pistine yakın olmasından da cesaret bularak jet lag olmuş dut fidanını görmeye gittim.

cesaret; çünkü hâlâ sokaklarda, yani sert zeminde koşmuyorum. gittim; çünkü mevsimi geldi.

arsa ya da meyve bahçesi yerli yerindeydi. yabani ot ve dikenler dizi aşsa da meyve fidanlarına özen gösterildiği belliydi. etraflarındaki boşluğa bakılırsa dipleri kazılmış, gövdelerine kireç sürülmüş falan.

dut fidanı hariç. boyunu aşan yabani ot ve dikenlerin arasında kaybolmuştu. jet lag vak'asından sonra arsa sahibi ondan vazgeçti sandım ama sebep bambaşka galiba. bahçenin tam köşesinde ve yol kenarında olmakla zaten korunaksız fidanın dallarını birileri kırmış, bahçe sahibi de bu iflah olmaz artık diyerek umudu kesmişti.

dut fidanına doğru umutla koşarken, "var ama belki de yok" diye düşünmüştüm. kafamda kediler, tabaklar, iki yüz liralar.

/defalarca söyledim: koşarken yüksek insanlık idealleri üzerine ya da bugün kaç vejetaryen kurtardım ya da yükselen yıldızı meteor olup insanı çarpar mı, çarparsa doğum saati ile aralarında bir bağlantı var mıdır gibi anlatınca prim yapabileceğim şeyler düşünmüyorum. hatta geçenlerde içinde berlin geçen bir fıkra bile düşündüm. hayır, anlatamam. mahrem./

gözlemleme şansını bulunca da tabaklar paramparça, iki yüz liralıklar sahte.

zeyl

hüzünle atletizm pistine geri döndüm. sanki sabahın körüydü ve yağmur yağıyordu.

/evet, chungking express (1994) şiirine gönderme yaptım. evet, çok sevdiğim şeylere 'şiir gibi' demeyi severim. evet, bir zamanlar şiir gibi bir kız sevmiştim. gerçi bir kaç tane de olabilir. hayır, vardılar. şimdi yoklar./

atletizm pistinde bir tane genç kız vardı. 'teen'lerden. temposuna, fiziğine, kılık kıyafetine bakılırsa antrenman için oradaydı.

bir an yıllar önce beraber koştuğumuz adsız küçük kızı düşündüm. bu kızın o olduğunu, büyüdüğünü falan. ama beni unutmuştu.

ben de unuttum güzelim. seni değilse de başkalarını unuttum. iyi unuttum. daha iyi unuttum.