tehlikeli şiirler: kırk yedi

bugün tehlikeli şiirler okuyalım leyla

wislawa szymborska'dan yıldırım aşkı* mesela

İkisi de emin.

Birbirlerine bağlandıklarına bir anda.

Böylesi emin olmak güzel de

emin olmamak daha güzel.

Daha önce tanışmadıklarına göre

aralarında hiçbir şey olmadığını sanıyorlar.

Belki ta eskiden, yanyana geçtikleri sokaklar,

Koridorlar, basamaklar ne derler buna peki?

Sormak isterdim onlara,

anımsıyorlar mı acaba,

belki döner bir kapıda

hani bir gün yüzyüze?

Bir “özür dilerim” sıkışık kalabalıkta belki?

Ya da bir ses telefonda “yanlış numara”?

- ama biliyorum yanıtlarını.

Yo, anımsamıyorlar.

Uzun zamandan beri

Rastlantının onlarla oynaması

Şaşırtırdı kuşkusuz onları.

Ama hazır değil henüz,

onlar için yazgıya dönüşmeye

bir yaklaştırıp bir uzaklaştırıyor onları,

yollarını kesiyor,

kahkahasını tutup, bir kenara sıçrıyordu

rastlantı.

İmler vardı, belirtiler de,

varsın anlaşılmasınlar, ne var ki bunda?

Belki üç sene önce,

geçen salı belki

bir yaprak,

hani uçan omuzdan omuza?

Yitirilen, bir kenara kaldırılan bir şey vardı.

Çocukluğun çalılığında bir top belki, kim bilir?

Kapı tokmakları, ziller de vardı,

hani belki bir gün

dokunmanın örtüştüğü bir sonraki dokunmayla.

Emanette yanyana duran valizler belki.

Ya da aynı gece görülen tek bir düş,

kalkar kalkmaz belirsizleşen hani.

Her başlangıç çünkü

bir devamdır aslında,

olayların defteri ise

hep yarı açık durur.

çeviri: neşe talay yüce/ agnieszka ayşen lytko

bulutlar

gökyüzü berrak, deniz sakin. ufuk, iki maviliği birbirinden ayıran soluk bir çizgiden ibaret yalnızca. ve havada tek bir bulut yok. 

sadece, oldukça yüksekten uçan, uçmayı hatırlamaya çalışan uçaklar ve onların kara tahtayı karalayan tebeşirler gibi maviliği karalayıp duran kuyruk izleri.

oysa ben bulutları severim. ufkun üzerinde koşan bulutlardan yedeğine aldığı yağmuru sahibine götüren gri bulutlara, evden ķaçmış patlamış mısırlar gibi gökyüzünde gezinen bembeyaz bulutlardan yağmurdan sonra içinde alev alev yangın büyüten bulutlara...

bulut fotoğrafları biriktirmeyi, ara ara ders notlarını karıştıran öğretmen eskisi edasıyla bulut gözlemcisinin rehberi'ni karıştırmayı da.

bana rus romanlarındaki korulukları hatırlatan o parkın orta yerinde çimenlere sırt üstü yatıp yaprakların arasından bulutları seyretmeyi ise bir başka. tıpkı, eskilerin yıldızları incelemek için ışıktan uzak yerlerde toprağa açtıkları kuyunun ağzından göğe bakmak gibidir.

göğe bakma durağı vardır bir de. bambaşka bir hikâye.

gökyüzü berrak. yalnızca mavi bir tahtayı karalayan kuyruk izleri.

bilirim, "yakınlığın bulutlardan daha çok kandırır insanı". yine de "beni bırak göğe bakalım".

"sayısız penceren vardı bir bir kapattım

bana dönesin diye bir bir kapattım

(...)

seni aldım bana ayırdım durma kendini hatırlat

durma kendini hatırlat

durma göğe bakalım"

araç

notos öykü, yetmiş üç numaralı sayıdaki söyleşiden daha önce javier marías bahanesiyle bahsetmiştim. çevbir-notos işbirliği ile hazırlanan "çevirmen diyalogları"ndan biri olan sohbette, saliha nilüfer ile seda ersavcı söyleşiyordu.

orada seda ersavcı, andre green'den alıntılayarak, "çok büyük yazarların önemli bir kısmının en temel kaygısı edebiyat değildir. edebiyat,  zihinsel uğraşlarının hakiki nesnesi olan ruhiçi gerçekliklerinden bir şeyler iletmeyi denemek için bir araçtır (başka araç bulamamışlardır)"* der ve devam eder:

"çok düşündürmüştü bu cümle beni. sanırım ben bunun için çeviriden başka araç bulamadım, bir bakıma, yazamadığımdan anlatmak istediğim duyguları başkalarının ağzından aktarmayı seçtim." 

* 

galiba upuzun bir mektuba dönüşen bu blog da öyle. "yazamadığımdan" blog tutuyorum ben de. duygularımı blog vasıtasıyla anlatmayı seçtim.

*: yazı ve ölüm

deja vu

bir kaç gün önce, akşam üzeri, daha önce bahsettiğim yolda bisikletle kuzeyden güneye akıyordum. başını vuracak taş arayan gemi azıya almış ırmaklar gibi değil ama. bir ovayı menderes menderes gezerek denizini arayan nehirler gibi aylak aylak. çünkü bisikleti bir yere yetişmek veya varmak için değil gezmek için severim.

yabani fındık ağaçları yapraklandığı için bugünlerde yüzlerde gezinen güneş ışığı yok. sanki iki yeşil duvarın arasında yol alıyorsunuz.

yolu yarılamıştım ki, yanımdan bir bisikletli geçti. rulo yapıp sırt çantasına sokuşturduğu yoga minderiyle akşam seansına yetişmeye çalışıyordu galiba. belki de seansı eda etmiş eve dönüyordu. "bunu önce de gördüm sanki," diye düşündüm. farkında bile olmadan, "deja vu" dedim. üstelik bir değil iki defa daha yaşamıştım.

iki binlerin başı... ortalık birden bire gitarını yüklenmiş lise ikinci ya da üçüncü sınıf öğrencileriyle dolmuştu. belki lise-birliler de vardı aralarında ama ne ortaokul ne de üniversite öğrencileri mevzuya bulaşmamıştı. müzisyen oldular mı bilmem ama en az bir yazı akdeniz akşamları icra ederek tükettiklerine eminim.

iki bin onların başı... gitarlı liseliler geldikleri gibi gitti. ya da büyüdü. bilmiyorum. çok geçmedi, onlardan doğan boşluk sırt çantasına koydukları ya da muhafazasıyla omuzlarına astıkları tenis raketleriyle orta okullu, iyi beslenmiş, al yanaklı, yaşıtlarına göre bir miktar iri kızlarla doldu. neredeyse on yıl oldu, ama o nesilden bir tane bile tenisçi çıkmadı.

iki bin yirmilerin başı... yani bugünler. meydanı dolduran bu defa kırk yaş civarı nisa tayfası. hayatın geçip gittiğini, ne zaman aynaya baksa "yaşını hiç göstermiyorsun"ların yalanlığını, ayna eğer boy aynası ise durumu kurtarmanın sadece saç kestirmekle olmayacağını fark eden kadınlar yani.

o halde spor şart. hem satıyor hem yaş otuz beş dönemecini aşmış ve beden adım adım yokuş aşağı gidiyor. durdurmasa da yavaşlar belki. ama sabahın köründe kim kalkıp da koşacak. havuz uzak. üstelik spor yorar ve terletir. kim duş alacak şimdi?

her şeyin olduğu gibi yoganın da rabbi olan 'allaha şükürler olsun'. hem de vejateryan manifestolar, kişisel gelişim ve yıldız haritalarının yanında şık durur.

değil mi?

karantina gecelerinde king

bu, sonu 'post-normal'e çıkan yolun çeşitli sapaklarında e-posta, mesaj ya da telefonla nasıl olduğumu soranlar oldu. hemen hepsine aynı cevabı verdim: deniz feneri bu. daima karantina. bekçilik ise her dem sosyal mesafe...

gerçekten de hayatıma büyük bir değişiklik getirmedi bu süreç. geçen gün düşündüm de üç şey değişmiş yalnızca. 

ilki, şu iş başlamadan saçımı kestireyim diye düşünürken, geri zekalının biri, "sakın!" dediği için berbere gitmemek ve aynada iki ay boyunca sırığa sarılmak için hamle eden fasulyeleri hatırlatan saçlara bakmak zorunda kalmaktı. ama yalan yok. favorilerimin uzaması, neredeyse yanaklarımı kaplaması hoşuma gitti.

şimdi düşününce, "geri zekalı" hitabını geri almak istedim o eski tanıdıktan. hem özel bir lisanı paylaşacak kadar yakın hissetmediğim hem de geri zekalının iltifat manasına gelen anlamını hak etmediği için. elbette iltifat. bunun için sol kolunu feda edebilecek bir sürü insan, sol kollarla dolu bir odam var benim. bir de sağ kol var o odada. sahibine, "gerizekalı seni çok seviyorum ben," demiştim. pişmanım.

ikincisi de, 'yüzde seksen' dedikoduları yüzünden olası bir enfekte durumuna karşı bedenen güçlü kalmak için daha az koştum. ama koşmayı özledim. ne zaman koşan birilerine rastlasam kıskandım. küfür de ettim doğal olarak.

üçüncüsü ise muhteşem oldu. whatsappte aktif kullandığım tek bir grup var. "mahalleden arkadaşlar" demek istedim nedense. neredeyse her akşam buluşurlar, çay içip eşli ihale ya da king oynarlardı. bunun planlamasını grup üzerinden yaptıkları için zaman zaman "fener bekçiliği doğru karar mı?" sorusuyla süslenen iç hesaplaşmalar bile yaşarım sayelerinde.

sosyal mesafe, karantina derken kahveye gidemedikleri için çare aramışlar, çözümü de internetin derinliklerinde bulmuşlar. beni de haberdar ettiler. buna göre internet üzerinden king oynanabilen bir siteye üye olmalı, çoklu sohbete olanak sağlayan bir uygulamayı da telefona veya bilgisayara yüklemeliydim. üye oldum. uygulamayı telefona yükledim.

sonra da tıpkı kahvehanedeymiş gibi nerdeyse her akşam sohbet ederek king oynamaya başladık. öyle ki, haftanın en az beş gecesi onlara takıldım.

aslında briç oynamak isterdim. üzerimde daha iyi durur, beni daha seksi gösterirdi. ama öğrenme fırsatı bulamadım. bir defa ali abiye söyledim. "semih'e söyle. briç'in ustası odur," dedi. semih abi ise ortalıkta yoktu. bir yerlere kazıya gitmişti galiba. ya da eşiyle arası limoni, izin alamıyordu. sonunda maç kahvesine döndü. ilk fırsatta derdimi söyledim. elimdeki kitaba tiksinerek baktı. "piyasadaki briç kitaplarından en az iki tanesini alıp bir yıl çalışacaksın. sonra bu konuyu bir defa daha konuşacağız," dedi.

neden bilmem, içimden o kitapları almak gelmedi. semih abinin tiksinerek baktığı kitap ise bir aşk söyleminden parçalar'dı. roland barthes bağışlasın ama kitabı bitirmeyi başaramadım. hatta bir kaç defa daha başladım sonraki yıllarda, yine başaramadım. eğer italo calvino harikası, bir kış gecesi eğer bir yolcu'dan ödünç bir oyunla söylersem; "okumadığım hâlde insanların okuduğumu sanmalarına izin verdiğim bir kitap" olarak bu itirafa kadar geldi. 

"mahalleden arkadaşlar"la kahvede buluştuğum o akşamlarda ne kitap okudum ne film izledim ne hayat kurtardım ne de insanlık için küçük kendim için büyük adımlar attım. umrumda da değil. çünkü muhteşem anlar yaşadım ve keyif aldım.

yıllardır tanıyorum hepsini. baba olanlar, saçı sakalı beyazlayanlar, göbek yapanlar, saçları dökülenler, hatta hacca gidenler var. ama görüntü olmayınca sanki hiçbir şey değişmemiş, zaman bile geçmemiş gibi hissettim. çünkü, biz "bin atlı" akınlarda değilse de "king oynarken çocuklar gibi şendik".

nihayet, sosyal mesafe kuralları esnedi. akşama doğru birisi, "elmas'ın orda çay içelim," diye mesaj attı. şimdi çardağın altında oturmuş king oynuyorlar. muhtemelen denizden gelen rüzgâr masa örtülerinin eteklerini, asmanın yapraklarını yokluyor.

ben de tavsiye üzerine seyrettiğim diziden iki bölüm izledim. şimdi de bunları yazıyorum.

günün sorusu: genç ölmek

ahmet güntan, sosyal mesafe günlerinin en büyük kazanımı olabilecek "çene yazıları"nın sonuncusunda* ilhan berk için, "kayıtlara göre dünya tarihinin en genç ölen şairiydi" der. 

doksan yaşında ölen bir şair için bunu demek, "en iyi eserlerini erken dönemde verdiği" tespitini mi yoksa "ruhu daima genç kaldı" hayranlığını mı işaret eder?

olası bir dizgi hatasını ise aklıma bile getirmek istemiyorum.

*: şimdilik... 

normale dönüş

leş gibi kokan, pislik içindeki sağlıksız ve havasız tekstil atölyelerinde dip dibe, üstelik maskesiz olarak günlüğü bir kaç sente durup dinlenmeden çalışan kız ve erkek çocuklarının diktiği maskelere sırf görünür bir yerinde ünlü bir markanın alemet-i farikası ikon ya da harf var diye onlarca dolar ödeyecek, sonra da lensimizin rengine, makyajımıza, kıyafetimize uygunluğuna göre takacağız. 

ve bunun adı 'normal' olacak.

bu vesileyle, 'timsah'lı maske takanlara ve sahte inciyle süslediği maskesiyle bir yaşıma daha girmeme sebep olan teyzeye selam olsun...

güney amerikalı başlangıç - (devam)

güney amerikalı bir yazar olsaydım, anlatılarımdan birine bu şekilde başlar, aşağıdaki gibi devam ederdim. 

 "tedirgin bir "allah, allah!" çıktı ağzından dedemin. cevabından korkan bir soru gibiydi. gövdesi pas dolu külüstür motorsikletiyle toprak yolu silkeleye silkeleye gelen postacı ne zaman meşin çantasından saman rengi bir zarf çıkarsa yaptığı gibi telaşla avuç içlerini yorgun gövdesine vura vura gözlüğünü aramaya başladı. hem gövdesini dövüyor hem aritmetik işlemi yapan ilkokul öğrencisi gibi kendi kendine konuşuyordu. "hatiplerin memet sabah çarşıya gitti. köron mustafa da ırmak yanda, uzak tarlada bugün. dokuz eksi iki?" 

yokuşun yarı belindeki kalabalığa baktım. altı kişiydi."

performans

"bu yazı bazı edepsiz imalar içerir," diyerek, rahatsızlık hissetme ihtimali olanları bu taraftan alalım.

erkek dostluğuna kutsiyet izafe ettiğimi zaman zaman söylemişimdir. hatta aşktan da üstün gördüğümü de. yazgısı gereği aşk giderek azalan bir 'şey' iken dostluklar çoğalır çünkü. taraflar becerebilirse kadın- erkek dostluğu da tadından yenmez ama.

beraber emeklilik planları yapabildiğimize göre bu da onlardan olmalı. üstelik, neredeyse yirmi yıldır tükenmeyen bir akış söz konusu. 

ankara... bir tanıdığının benim halledebileceğim bir işi için benden yardım istedi. hayır, biz kızı kendime aşık edip terk etmek değil. birini öldürüp kaza süsü vermek de.

neyse, mevzuyu iyi kötü tamam ettik. çok geçmeden beni aradı. "akşama bir planın yoksa yemek yiyelim" falan. buluştuk, karanfil sokak'ta bir mekanda yemek yedik, sohbet ettik. kalktıktan sonra da metro çarşısı'nın yüksel girişi'ne doğru sohbet ederek yürüdük. evet, ikimizin de arabası yok o zamanlar. o güvenpark'taki dolmuş duraklarına gidecek. ben de dost'un önünden ziya gökalp'e inip taksiye bineceğim. zengin olduğum için değil. aşağı yukarı toplu taşıma fiyatına denk geldiği için. 

aslına bakarsanız ikimiz de gerginiz. çünkü o akşam beni neden çağırdığını biliyorum. o da benim bildiğimi biliyor. tanıdığının bahçesindeki ağaçların dallarını gölge yapmasınlar diye budadığım için bana para verecek. şaka. evet, dalları budama kısmı.

çünkü, o zamana kadar aramızda paraya dair bir diyalog olmamış. ikimizin de ticari aklı sıfır kadar. ne zaman bir yerlerde buluşsak önünü ardını düşünmeden hesabı birimiz ödemiştir. bir kaç yıl sonra beni kahvaltıya davet edip, "banka kartımı kaybettim galiba" bahanesiyle hesabı bana ödetmesini saymıyorum tabii. üstelik, bahanesi sağlam olsun diye eve gider gitmez, "yanlış adamlar yanlış pantolonlar" diye mesaj atmıştı. evet, inandım. sadece yanlış adamlar kısmına.

kucaklaştık. tam giderken elime bir zarf tutuşturdu ve bir şey demeden hızla metroya inen merdivenlere yürüdü. adeta koştu. ne diyeceğimi bilemedim. sadece arkasından bağırdım.

"ne yani? sadece bu kadarcık mı hak ettim?"

hazır cevaptır. komik olabilecek kadar zekidir de. üstelik meydan okuma karşısında geri adım atmaz. bize dönen bakışlara aldırmadı bile.

"evet. bu kadarcık."

benden günah gitti. o kaşınmıştı.

"zaten ben de en iyi performansımı göstermemiştim."