sonradan görmek

ikinci körlük, yani " önceden görüp sonradan kör olanlar, yani doğuştan kör olmayıp daha sonra hastalık ya da kaza sonucu kör olanlar"ın trajedisini daha önce konuşmuştuk.

peki ya tersi olduğunda?

*

insanlar doğduğunda gözleri kapalıdır. gözleri açıldıktan sonra da ancak parlak, renkli ve hareket halindeki nesneleri görebilir. öyle ki, başını çevirdiğinde bu hareketli nesneleri görmeye devam edeceğini öğrenmek için zamana ihtiyacı olduğundan artık göremediği şeylerin dünyadan ayrıldığını sanır. (belki de doğrusu budur. kim bilir?)

dokunma, duyma, koklama gibi diğer duyularla gördükleri arasında bir ilişki kurmayı öğrenmek bile başlı başına bir maceradır. iyi ki bellek sanıldığı kadar güçlü değil; iyi ki, aynadaki aksimizin biz olduğunu anlayana kadar yaşadığımız çelişkileri hatırlamıyoruz.

aklımıza gelmeyen bir başka konu da, "görmek"in uzun bir öğrenme süreci gerektirdiği ve görsel belleğimizi adam edecek nice tecrübeye ihtiyaç duyduğumuz.

hal böyle olunca da, "bakmak"la "görmek"in aynı şey olduğunu sanıyoruz. (bu cümleyi entelektüel tavır peşindeki ergenler gibi değil, bilimsel bir cümle olarak söylüyorum.) bu nedenle, yeşilçam filmlerindeki iki de bir kör olan ve bir süre sonra mucizevi biçimde görme yeteneğine kavuşan kahramanların etkisi var mıdır bilinmez ama büyük bir yanılgıyla körlerin gözleri açıldığı anda görebileceğini düşünüyoruz.

oysa görmeyi öğrenmek, gördüklerini anlamlandırmak uzun ve zorlu bir öğrenme süreci gerektirir. üstelik, belli bir yaştan sonra yeni bir yabancı dil öğrenmek gibi astarı yüzünden pahallıdır. görmeyi öğrenmek tam manasıyla işkenceyi hatırlatan bir sürece, körken hayatını kolayce idame eden kişi de, gözleri açıldığında gölgesine takılıp düşmekten korkan, sağ profilini gördüğü birinin sol profilini başka biri sanan, nesnelerle arasındaki uzaklığı ayırt edemeyen bir "görme" engelliye dönüşüyor.

sonuç olarak, yaşamı kavrayışı görenlerden çok farklı olan bu kişilerin gözlerinin açılmasıyla birlikte sadece görmeyi öğrenmesi değil tüm kişiliğini yeniden inşa etmesi gerekir.

başka bir nokta ise, oliver sacks'ın dediği gibi, "gören biri olarak yeniden doğması için, kör olarak ölmesi gerekiyor. en büyük felaket ise iki dünyanın arasında, ölü ve doğamayacak kadar güçsüz kalmak."

belki de asıl trajedi budur.


notgibi: izin verirseniz, "nasıl da bir aşk sonrasındaki yeniden başlama çabalarını hatırlatıyor," diyeceğim. nasıl olsa, eski mısır mimarisini anlatan bir kitaptan öğrendiğim mühendislik terimi stabilite kırılması'na yüklediğim manayı bilenler, "ilk vukuatı değil," diyecek, şaşırmayacaktır.